ถ้าใครได้ลงท่องเที่ยวภาคใต้ แรก ๆ คงประหลาดใจกับการที่ถ้าหากเราเข้าไปรับประทานร้านข้าวแกงธรรมดา ๆ แต่กลับมีน้ำพริกผักสดไว้ให้แบบไม่หวงของกันเลย อาหารของภาคใต้ส่วนใหญ่มักจะมีรสชาติจัดจ้าน เผ็ด ร้อน เช่น แกงคั่วกลิ้ง แกงไตปลา แกงเหลือง ดังนั้นผักสำหรับสำหรับประทานแกล้มคู่กันจึงต้องมีอยู่เสมอเมื่อนึกถึงผักภาคพื้นบ้านของภาคใต้ที่ขึ้นชื่อสุด ๆ คงต้องยกให้ สะตอ ที่คนใต้นิยมเรียกว่า ลูกตอ ที่คงเอกลักษณ์ของกลิ่น ที่ถ้าหากว่ารักก็รักเลยแต่ถ้าใครไม่ชอบนี่แทบจะเมินหน้าหนี สะตอสามารถนำไปปรุงอาหารได้หลายอย่าง ทั้ง ผัดกะปิกุ้งสดเมนูยอดนิยมหรือใส่ในแกงต่าง ๆ หรือแม้แต่รับประทานสด ๆ คู่กับน้ำพริกและข้าวสวยร้อน ๆ เท่านี้ก็อร่อยแล้ว บางคนยังเอาสะตอไปเผาไฟให้เปลือกอ่อนนิ่มแล้วเอามาเเกล้มน้ำพริกก็มี ผักแกล้มน้ำพริกอีกอย่างที่คนใต้แท้ ๆ ย่อมขาดไม่ได้จากสำรับ เรียกได้ว่าจะกินทั้งทีถ้าจะให้ดีต้องมีทั้ง ลูกเนียง ลูกตอ กับข้าวมื้อนั้นก็ถือว่า หรอยแหรงนิ หรือหากแปลเป็นภาษากลาง คือ อร่อยสุด ๆ นั่นเองลูกเนียง เป็นไม้ยืนต้นขึ้นอยู่ในพื้นที่ป่าของภาคใต้ ซึ่งมีหลายสายพันธ์ เช่น ลูกเนียงดาน ลูกเนียงข้าว ลูกเนียงนก ที่นิยมกันมากสุดก็จะเป็น ลูกเนียงนก เมื่อเก็บมาจากต้นก่อนรับประทานก็จะผ่าเอาเปลือกแข็ง ๆ ด้านนอกออกไปก่อน เหลือเมล็ดข้างใน มีกลิ่นฉุน เรียกได้ว่าเป็นคู่หูกับสะตอเลยก็ว่าได้ บางคนนิยมรับประทานผลอ่อน ซึ่งกลิ่นจะยังไม่ฉุนมาก รสชาติกรอบ ๆ มัน ๆ มีรสฝาดเล็กน้อย ผลอ่อนของลูกเนียงสังเกตได้จากเมื่อผ่าเอาเมล็ดข้างในออกมาเยื่อหุ้มของเมล็ดจะเป็นสีเขียวอ่อน ๆ แต่ถ้าหากผลแก่เยื่อหุ้มเมล็ดจะเป็นสีเข้มขึ้น กลิ่นจะฉุนมากขึ้นและเนื้อเมล็ดจะเริ่มเหนียว แต่ยังคงรสชาตมัน ๆ อยู่ ถ้าหากลูกเนียงแก่จัด ซึ่งเยื่อหุ้มเมล็ดจะกลายเป็นสีน้ำตาลเข้ม สามารถนำไปฝังไว้ในพื้นทรายรอจนมีต้นอ่อน ๆ เริ่มงอกออกมา เรียกว่า ลูกเนียงเพาะ สามารถนำมารับประทานแกล้มน้ำพริกได้เช่นกัน เมื่อเพาะแล้วเนื้อเมล็ดจะมีความกรอบแต่จะมีกลิ่นฉุนจัด นอกจากรับประทานเป็นผักแกล้มแล้ว ยังสามารถเอาลูกเนียงผลแก่ ๆ ไปต้มแล้วคลุกมะพร้าวกลายเป็นเมนูอาหารว่างกันไป ลูกเนียงนอกจากจะเป็นผักแกล้มแล้ว ยังมีโปรตีน กากใย คาร์โบร์ไฮเดรต และวิตามินต่าง ๆ เช่น วิตามิน เอ วิตามินซี เบต้าแคโรทีน เรียกได้ว่าถึงจะผลเล็กแต่สรรพคุณไม่เล็กตาม แต่ก็มีข้อควรระวังสำหรับผู้ที่เป็นโรคไตควรหลีกการรับประทานเพราะลูกเนียงมีกรดกำมะถันอาจส่งผลต่อสุขภาพได้ปัจจุบันนี้ลูกเนียงยังคงเป็นผักพื้นบ้านที่ได้รับความนิยมอยู่ แต่เราก็ไม่ต้องลำบากเข้าป่าไปหาเองแล้วเพราะมีจำหน่ายตามตลาดสดท้องถิ่นของภาคใต้ ราคาอยู่กิโลกรัมล่ะ 40 บาทขึ้นไปบางช่วงราคาอาจะปรับสูงขึ้นไปอีกหากผลผลิตน้อย ถ้าใครมีโอกาสเดินทางไปภาคใต้ก็ลองถือโอกาสชิมดูสำหรับผักพื้นบ้านที่ปลอดภัยจากสารพิษและมีคุณประโยชน์สูง ภาพทั้งหมดโดยผู้เขียน