"ม่อฮ่อม" หรือ "หม้อห้อม" คือชื่อของ "ผ้าพื้นเมือง" ที่มีความสำคัญอย่างมาก ต่อชาวบ้าน ตำบลทุ่งโฮ้ง จังหวัดแพร่ โดย "ผ้าม่อฮ่อม" นี้ก็คือ ผ้าฝ้าย ที่ผ่านการย้อมด้วยต้นหอม และต้นฮ่อม (ต้นคราม) จนผ้าฝ้ายนั้นกลายเป็น "สีคราม" และถูกเรียกขานกันโดยทั่วไปว่า "ผ้าม่อฮ่อม" "ต้นฮ่อม" หรือ "ต้นคราม" คือที่มาของสีคราม ที่ย้อมติดผ้าฝ้าย จนกลายเป็น "ผ้าม่อฮ่อม" เป็นที่นิยมอย่างแพร่หลายไปทั่วโลกมานานนับ 1,000 ปีแล้ว โดยมีการสันนิษฐานว่า "ผ้าม่อฮ่อม" นั้นน่าจะติดตัวมากับผู้คนที่อพยพเข้าเมืองแพร่ ตั้งแต่ยุคสมัยที่ยังมีสงคราม ซึ่ง ณ ตอนนั้นผู้ปกครองนครแพร่นั้นมีเชื้อสายของ "ไทลื้อ" และ "ไทพวน" ที่มีความชำนาญเรื่องการย้อมสีคราม จึงมีการย้อมสีเสื้อผ้าให้กลายเป็นสีคราม เพื่อสวมใส่เป็นเครื่องนุ่มห่มตั้งแต่นั้นมา โดยที่อยู่อาศัยของชาว "ไทพวน" ในอดีตนั้น ก็ได้กลายมาเป็น "ตำบลทุ่งโฮ้ง" ในปัจจุบัน ซึ่งตั้งแต่ในสมัยอดีตนั้นการแต่งกายโดย "ผ้าม่อฮ่อม" นั้นได้รับความนิยมอย่างมาก กับผู้คนเมืองแพร่ ซึ่งบ่งบอกได้ดีถึงความงามทางวัฒนธรรมการแต่งกายในอดีตของคนเมืองเหนือ จนต่อมาก็มีการประยุกต์ดีไซน์ เพิ่มลวดลาย เพิ่มกระดุม กระเป๋า หรือทำเป็นกระเป๋า ต่างหู ที่คาดผม พวงกุญแจ ให้เข้ากับยุคสมัยมากขึ้นเหมือนที่เราเห็นกันในปัจจุบัน แต่น่าเสียดายที่ในปัจจุบัน ความนิยมในการสวมใส่ "ม่อฮ่อม" นั้นกลับลดลง เพราะค่านิยมตะวันตกที่เข้ามามากขึ้น แต่ก็ยังดีที่ในช่วงเทศกาลต่าง ๆ เช่น ปีใหม่ ปีใหม่เมือง หรือสงกรานต์ ก็ยังมีคนรุ่นใหม่บางกลุ่ม ที่เลือกสวมใส่เสื้อผ้าพื้นเมืองอย่างม่อฮ่อม เพื่อสืบสานวัฒนธรรมอันดีนี้ต่อไป ที่มาภาพ : waadoroobu, เพจ ศูนย์เรียนรู้หม้อห้อมป้าเหงี่ยม