เรื่องและภาพโดย : ชานาพิ้ง ในแต่ละวัฒนธรรมย่อมมีวิถี "การไหว้พระทำบุญ" ที่แตกต่างกันออกไป บางพื้นที่เก็บดอกบัวพับกลีบสวยงามไปถวาย บ้างก็ไหว้ด้วยกรวยดอกไม้หอม บ้างก็ไปเพียงแค่ตัวเปล่า แม้จะมีรูปแบบต่างกัน แต่สิ่งที่เหมือนกัน คือ "ทุกอย่างล้วนทำด้วยใจ" วัฒนธรรมการทำบุญอย่างหนึ่งที่น่าสนใจของ "ชาวไทใหญ่" คือ การถวายพุทธบูชาแด่พระพุทธเจ้าด้วยกระทงที่เรียกว่า ก๊อกซอมต่อ คุณแม่ปราณี ชาวไทใหญ่ในอำเภอขุนยวม เริ่มต้นสอนพวกเราทำก๊อกซอมต่ออย่างใจเย็น พร้อมกับเล่าให้ฟังถึงที่มาที่ไปของก๊อกซอมต่อไปพลาง “ก๊อกซอมต่อ” เป็นภาษาไทใหญ่ ก๊อก แปลว่า กระทง (หรือ ภาชนะสำหรับใส่ของ) และ ซอมต่อ แปลว่า พระเจ้า สิ่งศักดิ์สิทธิ์ แปลรวม ๆ จึงหมายถึง กระทงใส่ของถวายพุทธบูชา โดยในหนึ่งกระทงจะใส่อาหารคาวหวาน เช่น ข้าวสวย ข้าวตอก ผลไม้ตามฤดูกาล ขนมหวาน ลงไปให้พอดี ไม่น้อย หรือล้นออกมา ก๊อกซอมต่อที่เราได้ลงมือทำในวันนี้ แบ่งเป็น 2 รูปแบบ แบบแรกเรียกว่า “ก๊อกปากแหลม” เป็นกระทงปากเรียวแหลมเหมือนกลีบดอกบัว ใช้สำหรับถวายพระพุทธเจ้า เทพยดาฟ้าดิน อีกรูปแบบหนึ่งคือ “ก๊อกปากเรียบ” เป็นกระทงปากไม่แหลมมาก เหมือนฟันสุนัข ใช้สำหรับถวายเจ้าที่เจ้าทาง ผีบ้านผีเรือน ชาวไทใหญ่นับถือศาสนาพุทธ และแน่นอนว่าเรื่องของการทำบุญทำกุศล ก็เป็นสิ่งที่ขาดไม่ได้เลย และในทุกวันพระ วันศีลต่าง ๆ ชาวบ้านมักจะทำก๊อกซอมต่อ เพื่อถวายเป็นพุทธบูชา งานประเพณีหนึ่งที่สำคัญของชาวไทใหญ่คือ “ต่างซอมต่อโหลง” หรือ ถวายข้าวพระเจ้าหลวง หรือ งานถวายข้าวมธุปายาส ในช่วงประมาณวันเข้าพรรษา น่าเสียดาย ที่เราไม่ได้ไปช่วงนั้น เลยไม่มีโอกาสได้เห็นประเพณีสำคัญเช่นนี้ ขั้นตอนการทำก๊อกซอมต่อไม่ยากเลย เพียงแค่ใช้ใบตองม้วนพับเหมือนกลีบกระทง แต่สำหรับเราที่งานประดิษฐ์ประดอยไม่เอาอ่าว ก็จะยากนิดหน่อย คุณแม่ปราณี เริ่มจากให้ทำสิ่งที่ง่ายที่สุดคือ ก๊อกปากเรียบ เริ่มต้นจากการตัดใบตองให้เป็นรูปสี่เหลียมผืนผ้า เพียงแค่จับทบไปทบมา กลัดด้วยไม้กลัด นำมาประกอบกัน ก็ได้แล้ว ไม่ยาก แต่ครั้นถึงก๊อกปากแหลม ที่ใช้ถวายพระพุทธ กลับมีความยากมากกว่า เพราะจะต้องจับกลีบให้สวยงาม เรียวแหลม ค่อย ๆ ทำทีละกลีบอย่างละเมียดละมัย เพื่อให้กลีบมีความเท่ากันทีละกลีบ จะได้สวยงาม และค่อย ๆ นำมาประกอบกัน ให้เป็นกระทงทรงสวย ไม่โย้เย้ นอกจากก๊อกซอมต่อแล้ว คุณแม่ก็ยังสอนพวกเราทำสวยดอกไม้ (กรวยดอกไม้) ไว้สำหรับใส่ดอกไม้ไปไหว้พระอีกด้วย ทีนี้ดูจะเข้าทีหน่อย เพราะเพียงแค่นำใบตองมาพันเป็นเกรียว สวยที่นี่แปลกจากที่เคยทำมา เรียวเล็ก ไม่เหมือนของแถวบ้านที่ใหญ่และมีการประดับตกแต่งขอบกรวยเป็นรูปแบบต่าง ๆ เมื่อทุกอย่างเสร็จเรียบร้อย ก็ถึงเวลาที่ได้นำไปไหว้พระทำบุญ ไม่ต้องทำแค่เฉพาะงานบุญใหญ่ แค่อยากมาไหว้พระและได้ทำ สร้างสุขในใจไปอีกแบบ แม้ว่ากระทงของเราจะบิดเบี้ยวไปบ้าง แต่ก็ทำด้วยความตั้งใจ ที่ขุนยวมแห่งนี้ วัฒนธรรมของชาวไทใหญ่ยังคงอนุรักษ์และสืบสานไว้อย่างเหนียวแน่น หากใครอยากสัมผัสวัฒนธรรมไทใหญ่เช่นเดียวกันนี้ ไม่ใช่แค่การทำก๊อกซอมต่อ ประเพณี วิถีชีวิต อาหารการกิน ที่กลิ่นอายยังคงเด่นชัด ก็สามารถมาได้ที่ อ.ขุนยวม จ.แม่ฮ่องสอน ที่นี่ สอบถามเพิ่มเติม : เทศบาลตำบลขุนยวม โทร. 053-691-466