จุลกฐิน ถิ่นไทลื้อ เเละเสน่ห์ของชาวไทลื้อ @ บ้านศรีดอนชัย อำเภอเชียงของ จังหวัดเชียงราย --ในทุกๆปีจะมีงานมหาบุญจุลกฐินถิ่นไทลื้อ เพื่อที่จะถวายผ้าจีวรเเด่พระภิกษุสงฆ์ที่จำพรรษาช่วงไตรมาส-- งานสืบสานตำนานผ้าทอ ซึ่งชาวไทลื้อเรียกว่า "พิธีผ้าทอทันใจ" คือชาวไทลื้อต้องทอผ้าให้เสร็จภายในวันเดียว หมายความว่าต้องเริ่มจากการปลูกฝ้ายในเดือนพฤษภาคม ต่อด้วยกล่อมฝ้ายจัยมงคลในเดือนสิงหาคม จนเมื่อถึงงานมหาบุญ(จุลกฐิน)ที่อยู่ในช่วงหลังออกพรรษาเดือนพฤษจิกายน ชาวบ้านจึงค่อยตัดเย็บ ย้อม เเละถวายให้พระสงฆ์กรานกฐินให้เสร็จภายในเวลาเช้าวันหนึ่งจนถึงย้ำรุ่งของอีกวันหนึ่ง กล่าวคือ พวกเขาไม่ได้นอนนั้นเเหละ ดังนั้นชาวบ้านในสมัยก่อนจึงถือกันว่า การทำจุลกฐินมีอานิสงส์มากเพราะต้องใช้ความพยายาม อดทนมากกว่ากฐินเเบบธรรมดา (มหากฐิน) ภายในงาน มีขบวนเเห่พระอุปคุตในช่วงเช้า พระอุปคุต คือพระภิกษุองค์สำคัญองค์หนึ่งในสมัยพระเจ้าอโศกมหาราช และเป็นปฐมาจารย์แห่งนิกายสรวาสติวาทชื่อ "อุปคุต" แปลว่า ผู้คุ้มครองรักษา) เเละในตอนค่ำมีงานประกวดเเฟชั่นโชว์ชุดไทลื้อตามหมู่บ้านต่างๆ เเละอาหารที่เเจกจ่ายให้กับชาวบ้านระเเวกนั้น ต้นฝ้าย (cotton) ส่วนนี่คือต้นฝ้าย (cotton) โดยชาวบ้านได้นำปุ๋ยฝ้ายที่มีลักษณะเล็กๆ สีขาว เพราะฝ้ายนี่มีเส้นใย เเล้วนำมาปั่นเป็นเส้นด้าย จนมาทอเป็นผืนผ้า การอนุรักษ์สืบสานอาชีพท้องถิ่น ฐานการเรียนรู้ “จากเมล็ดฝ้าย สู่ไตรจีวร” ซึ่งเป็นการให้ความรู้ตั้งแต่การปลูกฝ้าย การเก็บเกี่ยว ถักทอเส้นใยให้เป็นผืนผ้า ฟอกย้อมสี จนกระทั่งตัดเย็บมาเป็นจีวร อาหาร ชาวไทลื้อเป็นกลุ่มชาติพันธุ์ที่ทานข้าวเหนียวเป็นหลัก อาหารส่วนหลักก็เน้นผัก เนื้อ ราคาไม่เเพง เเต่สิ่งที่เห็นได้ชัดของภาคเหนือ คือน้ำเงี้ยว น้ำเงี้ยวที่นี่ไม่เเพ้ที่อื่นเช่นกัน การที่จะกินอาหารพื้นเมืองท้องถิ่น ต้องเยือนถึงถิ่น เพราะเราจะได้รับรู้รสกลิ่นนไอความเป็นชาวลื้อจริงๆ ยิ่งไปกว่านั้น ใครที่ชอบกินน้ำตก ส้มตำเเละลาบล้ะก็ ที่เชียงของก็มี มีความเเซ่บ เปรี้ยว หวานผสมกัน ไม่เเพ้ชาวกรุงหรืออีสานเลย จากดิฉันที่ได้กินลาบหมูของเชียงของความเปรี้ยวดูจะไม่เปรี้ยว เพราะมะนาวที่นี่ช่างหวานสะเหลือเกิน ชีวิตความเป็นอยู่ ผู้คนที่นี่ต้อนรับเเขกผู้มาเยือนใหม่เป็นอย่างดี ใครที่มาใหม่มาท่องเที่ยว เจ้าของบ้านจะเรียกต้อนรับ ชวนมารับประทานอาหารร่วมกัน หรือไม่ก็บ้านไหนปลูกผลไม้ พอผลสุกได้เต็มที่ ก็เเบ่งปันกัน เเล้วเวลาไปไหน มีใครมา ลูกหลานบ้านไหนกลับ คนเเถวนั้นก็ทักถามเพราะพวกเขารู้จักกัน บ้านหนึ่งรู้ อีกบ้านก็รู้ จนทั้งหมู่บ้านก็รู้เหมือนกัน เร็วยิ่งกว่าสัญญาณ4Gอีก ทุกคนในงานจุลกฐินจะต้องเเต่งชุดท้องถิ่นหรือที่เรียกว่า "ชุดไทลื้อ" เพราะหากพูดถึงชาวไทลื้อ นอกจากบ้านเรือน อาหาร วิถีชีวิตเเล้วนั้น ผ้าไทลื้อถือเป็นเอกลักษณ์ตามประเพณีที่ถือว่าเป็นผ้าทอมือที่ประณีตบรรจงในการทอลวดลาย พร้อมด้วยสีสันจัดจ้าน ยิ่งไปกว่านั้นทุกบ้านเรือนจะมีผู้เฒ่าคนเเก่นั่งล้อมวงสานไม้ไผ่หรือทอผ้าท่ามกลางธรรมชาติลมพัดอ่อนๆ นาข้าวเขียวชะอุ่ม ผู้ที่สนใจเรื่องราวของชาวไทลื้อ สามารถมาเรียนรู้เรื่องราวเกี่ยวกับชาวไทลื้อได้ที่ บ้านร้อยปี (เฮือนเอื้อยคำ) ที่อำเภอเชียงของ จังหวัดเชียงราย นอกจากจะได้ความรู้เกี่ยวกับชนเผ่าไทลื้อแล้ว ก็ยังจะได้ชมผลงานทางวัฒนธรรม ศิลปวัตถุ และประวัติความเป็นมาของชาวไทลื้อ อีกทั้งยังมีการฝึกอาชีพของชาวไทลื้อที่มีความโดดเด่นอย่างมาก คำว่าหมู่บ้าน ศรีดอนชัย คืออยู่ที่ไหนกันนะ หมู่บ้านศรีดอนชัยไทลื้อ ศรี หรือ เก๊าศรี มาจากคำเรียกต้นศรีมหาโพธิ๋ที่มีมากมายรอบหมู่บ้าน ดอน คือ พื้นที่ทีลักษณะลุ่มๆดอนๆ ชัย คนทั้งหมู่บ้านนี้มีนามสกุลเดียวกันหมด คือ "วงศ์ชัย" ก็เลยเอาทั้งสามคำนี้มารวมกัน กลายเป็นชื่อหมู่บ้านที่ทุกคนเรียกกันติดหู ซึ่งตั้งอยู่ที่อำเภอเชียงของ จังหวัดเชียงราย เมืองสำคัญของชาวไทลื้อหรือไตลื้อ เเละคนไทลื้อเป็นชาวพุทธเเละเลื่อมใสในพระพุทธศาสนามาก บ้านศรีดอนชัย ใช้ชีวิตเรียบง่ายเเละมีความสุข ส่วนใหญ่ พ่อทำไร่ทำนา เเม่อยู่บ้านเลี้ยงลูกเเละทอผ้า เสน่ห์ของบ้านศรีดอนชัย คือ ภูเขาสูงสุดลูกหูลูกตา นาข้าวเขียวชะอุ่มในปลายฝนต้นหนาว ลมเย็นๆริมเเม่น้ำอิงหรือเเม่น้ำสายหลักที่หล่อเลี้ยงชีวิตพวกเขาเเละทำพิธีกรรม ถ้าหากใครสนใจอยากลองสวมใส่นุ่งผ้าทอไทลื้อตามประเพณีท้องถิ่นเเบบพวกเขา นี้เลย มีสถานที่ที่เราสามารถเดินทางไปซื้อหรือชมได้ พิพิธภัณฑ์ลื้อลายคำ โทร 089-838-5724 จากกลุ่มชาติพันธุ์สิบสองปันนาสู่ศรีดอนชัย ฝ้ายมาทอบนผืนผ้าด้วยลวดลายหลากหลายผสมเเนวคิดประยุกต์สร้างสรรค์ตามยุคสมัย พิพิธภัณฑ์ลื้อลายคำนี้ ภายในก็ยังมีคาเฟ่ที่ชื่อว่า "ซังวา" ซังวาเเปลว่า อะไรนะ ก็เเปลว่าอะไรนั้นเเหละฮาๆๆๆๆ ใครว่างสามารถมานั่งจิบกาเเฟ มีเมนูเเนะนำของร้านนี้ คือ อัฟโฟกาโต้ (Affogato) ที่ร้านซังวาพร้อมกับวิวที่สวย เหมาะสำหรับการถ่ายรูปเลยทีเดียว เเละใครกลัวว่าจะไม่มีเน็ตให้โพสลงโซเชียล ที่นี้มี wifi ให้เล่นได้อย่างรวดเร็วอีกด้วย เฮือนคำเเพง (ข่วงวัฒนธรรมไทลื้อศรีดอนชัย) โทร 081-366-9447 เพจเฟสบุ๊ค : เฮือนคำแพง เชียงของ เฮือน หรือ เรือน ชาวไทลื้อจะออกเสียงเป็น ตัว "ฮ" เเทน ร้านนี้ขายผ้าทอมือเช่นกัน มีการเเสดงวัฒนธรรมไทลื้อเเละจัดเลี้ยงขันโตก เเถมยังมีที่พักโฮมสเตย์สำหรับนักท่องเที่ยวที่ต้องการมาพัก ชมบรรยากาศซึมซับกับวิถีชีวิตของพวกเขา ด้วยภูมิปัญญาของชาวไทลื้อ ที่เกิดเป็นหัตถกรรม ผ้าทอมือ อันล้ำค่า สืบเส้น สืบสาย สืบลวดลายอันวิจิตร งดงามด้วยวิถี วัฒนธรรม ประเพณี ที่เป็น เเรงบันดาลใจ ให้ต่อยอด ผ้าทอไทลื้อให้มีคุณค่าเเละสืบสาน เป็นมรดกวัฒนธรรมของชาวไทลื้อ ศรีดอนชัย สืบไป ดังนั้นก็เชื่อได้ว่า ความเป็นไทลื้อรวมทั้งเอกลักษณ์ทางวัฒนธรรมประเพณีอันดีงามทั้งหลายคงจะไม่สูญหายไปอย่างง่ายดายนัก หากยังมีผู้ที่ให้ความสนใจและผู้ที่เป็นชาวไทลื้อนั้นยังให้ความสำคัญกับชาติพันธุ์ของตนเอง ขอขอบคุณภาพจาก อำพร อะทะวงษา เฮือนคำเเพง พิพิธภัณฑ์ลื้อลายคำ สิงหา ภูง่าว Sing_p Napat wongchai Natchalee Mookdarat