คุ้มไม้กึ่งปูนหลังใหญ่ตั้งตระหง่านกลางตัวเมืองเชียงใหม่แห่งนี้ดูมีมนตร์ขลัง หยุดความสนใจเราจากโลกภายนอกที่วุ่นวายแล้วเดินเข้าไปทำความรู้จักคุ้มหลังใหญ่ที่เต็มไปด้วยเสน่ห์ราวกับพาย้อนอดีต ศูนย์สถาปัตยกรรมล้านนา หรือ คุ้มเจ้าบุรีรัตน์ มหาอินทร์ สถานที่ที่เปี่ยมไปด้วยความทรงจำและร่องรอยประวัติศาสตร์ เมื่อเราก้าวผ่านรั้วปูนที่กั้นคุ้มหลังใหญ่กับถนนหนทางด้านนอก พบว่าพื้นที่ภายในค่อนข้างกว้างและเงียบสงบ มีเจ้าหน้าที่คอยให้คำแนะนำและให้ความรู้อย่างเป็นกันเอง และทำให้รู้ว่าคุ้มแห่งนี้ชาวเชียงใหม่เรียกอีกชื่อหนึ่งว่า “คุ้มกลางเวียง” ถือเป็นคุ้มเจ้าเพียงไม่กี่แห่งที่เหลืออยู่ในเมืองเชียงใหม่ คุ้มกลางเวียงมีประวัติความเป็นมากว่า 130 ปี คาดว่าสร้างขึ้น พ.ศ.2432-2436 โดยมีเจ้าของหรือผู้สร้างคุ้มคือ “เจ้าน้อย มหาอินทร์” ขณะดำรงตำแหน่งเป็น "เจ้าบุรีรัตน์" ท่านเป็นราชบุตรคนที่สองของเจ้าอุปราชพิมพิสาร และเป็นบุคคลสำคัญในปลายสมัยของพระเจ้ากาวิโรรสสุริยวงศ์ เจ้าหลวงเชียงใหม่ องค์ที่ 6 ปัจจุบันเป็น ศูนย์สถาปัตยกรรมล้านนา ดูแลโดย คณะสถาปัตยกรรม มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ เจ้าหน้าที่พาเราเริ่มเดินชมความงดงามของคุ้มเก่าแก่บริเวณโถงด้านล่างก่อน ภายในเป็นห้องจัดแสดงวิถีชีวิต ความเป็นอยู่ ศิลปะ วัฒนธรรม และสถาปัตยกรรมล้านนา มีรูปหุ่นจำลองอาคารแบบต่างๆ เช่น บ้านไทลื้อ เรือนพื้นถิ่น โครงสร้างวิหาร วัดต้นเกว๋น ทั้งยังมีห้องสมุดภาพของวัดต่างๆ ในเชียงใหม่ ที่เป็นวัดสำคัญและเก่าแก่ เช่น วิหารวัดเกตการาม วิหารพันเตา และวัดพระสิงห์วรมหาวิหาร ด้านบนของคุ้มออกแบบเป็นไม้ ฉลุลวดลายบริเวณต่างๆ อย่างสวยงาม มีระเบียงที่สามารถเดินไปรอบๆ ตัวบ้านได้ ตัวคุ้มค่อนข้างโปร่ง โล่ง ทำให้ลมพัดโชยเข้ามาภายในได้อย่างเย็นชื่นใจแม้ไม่มีพัดลม ภายในแบ่งสัดส่วนออกเป็นหลายห้อง ห้องแรกจัดแสดงสถาปัตยกรรมล้านนาแบบต่างๆ มีรูปโบราณของเจ้าแห่งเมืองเชียงใหม่พร้อมเรื่องราวที่พาเราย้อนอดีตเรียนรู้ประวัติศาสตร์ เช่นเรื่องราวความสำคัญของ “เจ้าบุรีรัตน์” ซึ่งเป็นบรรดาศักดิ์ตำแหน่งหนึ่งในห้าของศักดินา “ขันห้าใบ” ประกอบด้วย 1.เจ้าหลวง 2.เจ้าอุปราช 3.เจ้าราชวงศ์ 4.เจ้าราชบุตร 5.เจ้าบุรีรัตน์ ห้องอื่นๆ ถัดมามีห้องพระ ห้องนอน ซึ่งห้องนี้จะมีเตียงสี่เสาแต่งมุ้งสีขาว มีการจำลองทั้งโต๊ะทำงาน เครื่องเรือน เครื่องใช้โบราณ เสื่อผืนหนา ซึ่งบางส่วนเป็นของใช้โบราณจริงๆ แสดงให้เห็นถึงความเรียบง่ายของเจ้านายในอดีต ถัดไปเป็นห้องของภรรยาและลูกๆ ซึ่งมีตู้เก็บของและหีบใส่ผ้าอยู่ด้วย เราเดินชมคุ้มโบราณอันเปี่ยมไปด้วยเสน่ห์และความทรงจำจากอดีต ที่คงเหลือให้คนรุ่นเราได้ศึกษาอยู่พักใหญ่ก็ถึงเวลาต้องออกเดินทางกันต่อ แต่ขอแวะเติมความสดชื่นที่เรือนกาแฟบริเวณด้านหน้าคุ้ม ที่มีเจ้าของร้านพร้อมเสิร์ฟเมนูอร่อยๆ ให้คุณอย่างเป็นกันเอง เรียกว่าประทับใจตั้งแต่ก้าวแรกที่เดินเข้ามาจนถึงเวลากลับเลยทีเดียว ข้อมูลเพิ่มเติม ศูนย์สถาปัตยกรรมล้านนา คุ้มเจ้าบุรีรัตน์ มหาอินทร์ ถนนราชดำเนิน ตำบลพระสิงห์ อำเภอเมืองเชียงใหม่ จังหวัดเชียงใหม่ เปิด วันอังคาร-วันเสาร์ เวลา 09.00 - 17.00 น. ภาพประกอบโดย : ผู้เขียน