ใบหม่อน“นอนสาหล่า หลับตาแมสิกล่อม แม่ไปเลี่ยงม่อน ยุป่าสวนมอน แมไปนาสิหมกปลามาฝาก” บทกล่อมนอนนี้ใครเป็นคนอิสานคงจะเคย ๆ ฟัง เพราะเรามักได้ยินเพลงกล่อมเด็กทำนองนี้บ่อย ๆ ที่เราพอได้ยินคำว่าป่าสวนมอนที่ไรก็ชวนเราง่วงเหงาหาวนอนทุกทีไป และเด็ก ๆ ทุกคนที่ถูกกล่อมส่วนมากมักจะหลับไปก็เมื่อถึงตอนป่าสวนมอนนี่เอง และพอเห็นต้นมอนต้นนี้ที่กลางหมู่บ้านที่ผมอยู่ ทำให้ผมนึกถึงเพลงกล่อมเด็กเพลงนี้ และไม่ลืมที่ผมจะกดแช็ตเตอร์ถ่ายมันมาพร้อมกับภาพอื่น ๆสมัยโบราณก่อนโน้นตอนผมเป็นเด็ก สวนมอนมีให้เห็นอยู่ทั่วไป แต่ทุกวันนี้ไม่มีให้ได้เห็นกันแล้ว หรือบางทีเพลงกล่อมเด็กแบบนี้ บางทีเราอาจจะไม่ได้ยินอีกก็ได้ และวันนี้ผมจะมาเล่าอะไรเกี่ยวกับป่ามอนให้อ่านกันบ้างครับผมต้นหม่อน หรือ ต้นมอนภาษาอิสาน จัดอยู่ในสมุนไพรไทยชนิดหนึ่งมีประโยชน์มากมายแต่ที่เราเคยเห็นและเคยรู้จัก ต้นหม่อนนี้คือที่มาของตัวหม่อนไหมและเส้นไหมสำหรับทอผ้าไหม โบราณก่อนโน้นการปลูกต้นหม่อนส่วนมากจะปลูกเพื่อเลี้ยงไหม คือพอปลูกจนโตมีใบก็จะมีตัวหม่อนมาวางไข่ใส่ใบหม่อน จากนั้นคุณยายสมัยโบราณที่รู้ว่าไข่ของตัวหม่อนนี้เป็นอย่างไร? คุณยายจึงจะย้ายพวกไข่หรือตัวอ่อนที่ฟักแล้วบนใบหม่อนไปไว้ในกระด้งสำหรับเลี้งหม่อน จากนั้นจึงคอยเอาใบหม่อนนี้ใส่ใกระด้งแล้วปิดอย่างดีด้วยผ้าเพื่อไม่ให้ตัวหม่อนที่เริ่มเติบโตไต่ออกจากกระด้งได้จนตัวหม่อนที่เลี้ยงไว้โตเต็มที่มันจึงจะเข้าฝักเป็นฝักสีทองพร้อมกับไยไหมของมัน แต่ไม่ทันที่มันจะได้ลอกคราบและโบยบินสู่โลกภายนอก เจ้าหม่อนที่อยู่ในฝักนี้ จึงได้ถูกคุณยายนำไปต้มชักไยซะ ทั้งดึงทั้งปั่นทั้งสาว ทั้งฟั่น จนไยพวกนั้นกลายมาเป็นเส้นไหม และต่อมามันก็ถูกทอเป็นผ้าไหม กว่าจะได้สักผืนก็คิดเอาเถืดว่า เราต้องแลกด้วยชีวิตของตัวหม่อนไปเท่าไหร่? แต่คนใส่ผ้าไหมไม่ได้สนหรอกว่า มันจะบาปเป็นกรรม รู้แต่ว่า การได้ใส่ผ้าไหมนั้นแสนจะภูมิฐานนัก และก็คนที่ร่ำรวยมาก ๆ เท่านั้นที่จะมีโอกาสได้ใส่ เพราะมันราคาค่อนข้างแพงเอาการ สรุปคือประโยชน์ของต้นหม่อนอย่างหนึ่งก็คือ ช่วยในกระบวนการผลิตผ้าไหมชผืนงามนั่นเอง แถมด้วยหนอนตัวไหมที่ไม่มีใยไหมแล้ว มันคืออาหารยอดฮิตของเหล่านักกินแมลง เพราะดักแด้ที่ได้จากฝักหม่อนไหมนี้ มันทั้ง้มันและอุดมไปด้วยโปรตีนมากมายนอกจากใบหม่อนจะช่วยผลิตผ้าไหมให้เราใส่แล้ว รู้ไหมว่าใบหม่อนนี้ยังนำไปทำอาหารได้ด้วย เพราะน้ำต้มซุบที่ได้จากใบหม่อนนี้มีรสค่อนข้างกลมกล่อม สมัยผมเป็นเด็กจำได้ว่าเวลาที่พ่อใช้ให้ไปเก็บใบหม่อน วันนั้นผมรู้ได้ทันทีเลยว่าผมจะได้กินอะไรอร่อย ๆ กว่าทุก ๆ วัน เพราะสมัยก่อนโน้นยังไม่มีผงชูรส การน้ำใบหม่อนไปปรุงอาหารนี้ จะให้รสชาติคล้าย ๆ การใส่ผงชูรสในสมัยนี้ และอาหารที่มักมีส่วนประสมของใบหม่อนนี้ ส่วนมากจะเป็นอาหารประเภทต้มเป็นส่วนใหญ่ เช่นต้มข่าไก่บ้าน พ่อครัวหัวใสสมัยก่อนโน้นนักไม่ลืมเก็บเอาใบหม่อนอ่อน ๆ มัดรวม ๆ เป็นหลาย ๆสิบใบด้วยตอกก่อนจะหย่อนมันลงในหม้อแกงเสมอ และเคล็ดลับนี้เลยเป็นที่มาของ”ต้มไก่ใส่ใบมอน”สูตรอิสาน ใครได้กินรับรอ งเลยว่าจะต้องติดใจ แบบว่าซดโกรกกราก ๆ จนแทบไม่อยากวางช้อนกันเลยทีเดียวเชียว ฮา นอกจากนี้ ใบหม่อนยังสามารถนำไปทำเป็นชาใบหม่อนได้ด้วย ด้วยการซอยใบหม่อนเป็นชิ้นเล็ก ๆ จากนั้นจึงนำไปตากแดด พอแห้งเราจึงเอาใบหม่อนนั้นมาชงใส่น้ำร้อนในตอนเช้า ๆ จากนั้นจึงรินน้ำที่ได้นั้นใส่แก้วดื่ม ชาใบหม่อนนี้มีประโยชน์คือบำรุงร่างกายช่วยให้เจริญอาหาร คนโบราณสมัยก่อนโน้น อาจจะมีบ้างที่นิยมทำไว้รับประทาน รสชาติของชาใบหม่อนนี้อร่อยแบบไม่ต้องพึ่งน้ำตาลเลยทีเดียวและทั้งหมดนี้คือประโยชน์ของใบหม่อนครับผมเรื่องและภาพโดย ลูกอิสาน