ภาพโดยผู้เขียน ถ้าพูดถึงปลาร้า หลายๆท่านคงทราบกันดีอยู่แล้วว่าเป็นอาหารของทางภาคอีสานที่มักใส่ในส้มตำเพื่อปรุงรสให้อร่อย แต่คำว่าปลาร้าบองนั้นถ้าไม่ใช่คนอีสานอาจจะไม่คุ้นหูเท่าไหร่นัก วันนี้ผมจะพาทุกท่านไปทำความรู้จักกับเมนูน้ำพริกประจำภาคอีสานอย่าง “ปลาร้าบอง” กันครับ ปลาร้าบองหรือแจ่วบองเป็นเมนูน้ำพริกอย่างหนึ่งของฝั่งอีสาน เป็นการนำปลาร้ามาบดหรือสับให้ละเอียดแล้วปรุงรสด้วยผักสวนครัวหรือพืชสมุนไพรต่างๆ ซึ่งคำว่าบองนั้นเป็นภาษาอีสานที่แปลว่าการปรุงรสในลักษณะนี้ หากแปลเป็นภาษากลางแล้วปลาร้าบองก็หมายถึงปลาร้าทรงเครื่องนั่นเอง แม้ไม่ได้มีการบันทึกไว้หรือมีหลักฐานปรากฏชัดเจน แต่ว่ากันว่าคำว่าบองนั้นเพี้ยนมาจากคำว่าบ้องไม้ไผ่ ซึ่งชาวอีสานในสมัยก่อนใช้ใส่อาหารเพื่อพกพาไปกินกันในท้องไร่ท้องนานั่นเอง ภาพโดยผู้เขียน ต้นกำเนิดของปลาร้านั้นมีมาตั้งแต่สมัยโบราณ ซึ่งสมัยก่อนในฝั่งภาคอีสานนั้นอุดมไปด้วยห้วย หนอง คลอง บึงมากมาย ทำให้สามารถหาปลาได้มากในช่วงหน้าฝน แต่เมื่อเข้าหน้าร้อนจะแห้งแล้งมาก อาหารการกินค่อนข้างขาดแคลน ชาวบ้านจึงคิดค้นวิธีการถนอมอาหารไว้ให้ได้นานๆ จนได้การหมักปลาร้าขึ้นมา แต่ปลาร้าที่ผ่านการหมักมานั้นแม้จะเก็บได้นานก็จะมีเพียงรสเค็ม ชาวบ้านจึงค่อยๆพัฒนาสูตรการปรุงรสปลาร้าเรื่อยมาจนกลายมาเป็นปลาร้าบองในปัจจุบัน จากอดีตข้ามมาปัจจุบัน วิธีการผลิตปลาร้าบองก็ได้พัฒนาขึ้นมาเรื่อยๆ มีกรรมวิธีการปรุงที่ถูกสุขลักษณะ ผลิตเป็นสินค้าจำหน่ายเป็นของขึ้นชื่อประจำจังหวัดมากมาย เนื่องจากเป็นเมนูที่ทานง่าย เข้ากับอาหารอีสานได้หลากหลาย ไม่ว่าจะเป็นไก่ย่าง ปลาเผา ปลานึ่ง ฯลฯ สามารถใช้จิ้มเพื่อเพิ่มรสชาติให้กับมื้ออาหารได้เป็นอย่างดี หรือแม้แต่ทานเปล่าๆกับข้าวเหนียวร้อนๆหรือไข่ต้มสักฟองก็อร่อยได้ง่ายๆทันที แค่เขียนๆอยู่นี่ก็ยังน้ำลายไหล ขออนุญาตไปจกข้าวเหนียวจิ้มปลาร้าบองก่อนละครับผม ภาพโดยผู้เขียน *ขอบคุณข้อมูลการทำปลาร้าบองจาก ปลาร้าบอง แม่ตุ้ยท่าตูม จังหวัดอุดรธานี*