ภาคอีสาน ถือได้ว่าเป็นอีกหนึ่งภูมิภาคที่มีประวัติศาสตร์ความเป็นมาอย่างยาวนาน มีเอกลักษณ์ทางวัฒนธรรมที่โดดเด่น และถือได้ว่าบทเพลง ดนตรีได้รับความนิยมเสมอมา ในบทความนี้ผู้เขียนจะมาเล่าเรื่องราวเกี่ยวกับแคน ดนตรีภาคอีสานที่มีประวัติศาสตร์ความเป็นมาอย่างยาวนาน และถือได้ว่าเป็นเอกลักษณ์ทางวัฒนธรรมของอาณาจักรล้านช้างในอดีตภาพถ่ายโดย ภาณุพงศ์ ธงศรีก่อนที่เราจะไปทำความรู้จักกับแคน ผู้เขียนอยากชวนผู้อ่านไปทำความรู้จักกับ “ล้านช้าง” เสียก่อนว่าเป็นดินแดนใด สำหรับล้านช้างมีชื่อเต็มก็คือ อาณาจักรล้านช้าง เป็นอาณาจักรในอดีตที่ครอบคลุมพื้นที่ภาคอีสาน ของประเทศไทย และพื้นที่ของสาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว ผู้คนส่วนมากใช้ภาษาลาว ในการติดต่อสื่อสาร เอกลักษณ์ด้านความบันเทิงของอาณาจักรนี้ คือ หมอลำภาพถ่ายโดย ภาณุพงศ์ ธงศรีแน่นอนว่ามีหมอลำ ก็ต้องมีหมอแคน คู่กันมาช้านาน เป็นที่เล่าลือกันว่าแถน หรือพระอินทร์ ชื่นชอบการฟังหมอลำมาก กระทั่งต้องมีการจ้างหมอลำขึ้นไปลำบนสวรรค์ เช่น หมอลำจอมศรี บรรลุศิลป์ หมอลำคูณ ถาวรพงษ์ หมอลำเดชา นิติอินทร์ พร้อมกันนั้นหากได้ยินเสียงแคนที่ไหน เป็นที่รู้กันว่าต้องมีคนลาว หรือชาวอีสานอยู่ในถิ่นนั้นอย่างแน่นอนภาพถ่ายโดย ภาณุพงศ์ ธงศรีสำหรับแคนนั้น มีตำนานการสร้างอยู่หลายสายด้วยกัน ผู้รู้บางท่านก็บอกว่าแม่หม้ายเข้าไปในป่ากับนายพรานแล้วได้ยินเสียงนกการเวก จากนั้นนางก็ได้ทดลองทำเครื่องดนตรี ทั้งดีด สี ตี เป่า เพื่อหาเครื่องดนตรีที่มีเสียงคล้ายนกการเวกมากที่สุด นางทดลองอยู่นานจนสุดท้ายก็ได้เครื่องดนตรีชนิดเป่า โดยใช้ไม้ไผ่มัดรวมกัน มีเต้าตรงกลาง ด้านในมีลิ้นแคน เป่าลมเข้าในรูของเต้าแคน มีเสียงไพเราะเหมือนเสียงนกการเวก นางได้นำไปเป่าให้พระราชาฟัง พระราชาจึงตั้งชื่อว่า แคน จนถึงปัจจุบันภาพถ่ายโดย ภาณุพงศ์ ธงศรีนับตั้งแต่โบราณ จนถึงปัจจุบันแคน ถือเป็นดนตรีสำคัญที่อยู่ในวิถีชีวิตของชาวอีสานมาอย่างยาวนาน ในพิธีกรรม เช่น การรำผีฟ้า ก็ต้องใช้แคนในการประกอบพิธีกรรม เพราะถือว่าเสียงแคนจะทำให้พระยาแถนพอใจ แล้วลงมารักษาคนไข้ที่เจ็บป่วย ในพิธีขอฝน การร้องเซิ้งบั้งไฟก็ต้องมีกลอง และแคนประกอบด้วย เพราะถือว่าเมืองพระยาแถนชอบใจก็จะให้ฝนตกต้องตามฤดูกาล จะเห็นได้ว่าแคนเป็นเครื่องดนตรีศักดิ์สิทธิ์ที่สื่อถึงพระยาแถนภาพถ่ายโดย ภาณุพงศ์ ธงศรีในด้านของสื่อบันเทิง แคนก็มีบทบาทในการเป่าประกอบหมอลำ และการขับทำนองต่าง ๆ เช่น หมอลำกลอน หมอลำเรื่องต่อกลอน ขับงึม ขับพวน เจรียงเบริน เห็นได้ว่าแคนสร้างความสนุกสนาน และเป็นเครื่องดนตรีที่มีความศักดิ์สิทธิ์ในความเชื่อของคนในภาคอีสานของประเทศไทย และสาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว เป็นที่น่าภูมิใจเมื่อเสียงแคน ได้รับการขึ้นทะเบียนจากยูเนสโกให้ “เสียงแคน” เป็นมรดกทางวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้ภาพถ่ายโดย ภาณุพงศ์ ธงศรีสุดท้ายในฐานะผู้เขียนเป็นคนอีสาน รู้สึกภูมิใจเป็นอย่างมากในเสียงแคน นอกจากจะเป็นเครื่องดนตรีแล้ว ยังเป็นมรดกทางวัฒนธรรมที่สำคัญอีกด้วย ดังผญาอีสานที่ว่า“เสียงแคนยังบ่สิ้น เสียงพิณยังบ่ห่าง เอกลักษณ์ค่าล้ำ คงไว้คู่อีสาน นั้นเด้อ”