หลายพันปีก่อนพวกเขาเคยอยู่ที่นี่ อยู่ใต้ผืนดิน เคยมีชีวิตอยู่ในช่วงเวลานั้น แล้ววันหนึ่ง ร่างที่กลบฝังสงบนิ่งยาวนาน เหลือเพียงโครงกระดูก ก็เปิดเผยออกมาต่อสายตาสาธารณชนคนในหมู่บ้านนี้เขาไม่กลัวผีหรือ?นั่นเป็นความรู้สึกแรกของผู้มาเยือน ทันทีที่มองลงไปในหลุมลึก หลุมขุดค้นทางโบราณคดี รู้สึกขนลุกเกรียวทันใด โครงกระดูกหลายร่างนอนทอดตัวยาว ขณะที่เหลียวมองไปรอบด้าน รายล้อมเต็มไปด้วยบ้านเรือนของผู้คน พวกเขายังคงใช้ชีวิตกันตามปกติ ไม่รู้สึกสะทกสะท้านหวาดหวั่น ต่างจากคนต่างถิ่นที่กำลังเก็บอาการขวัญอ่อนการค้นพบทางโบราณคดี ในแหล่งโบราณคดีบ้านปราสาท ได้เปิดเป็นพิพิธภัณฑ์กลางแจ้ง ตั้งแต่ปีพ.ศ. 2539 มี 3 หลุมขุด ในหลุมขุดมองลงไปเห็นถึงชั้นดินเป็นชั้นๆ ตามการค้นพบหลักฐานทางโบราณคดีในช่วงเวลา 3 ยุคสมัย โครงกระดูกที่พบในแต่ละชั้นดินมีอายุแตกต่างกัน ที่ขุดลงไปลึกที่สุด ประมาณ 5.5 เมตร อายุประมาณ 3,000 ปี โครงกระดูกหันศีรษะไปทางทิศตะวันออกเฉียงใต้ ชั้นกลางประมาณ 5 เมตรอายุประมาณ 2500 ปี หันศีรษะไปทางทิศตะวันออก อายุประมาณ 2000 ปี หันศีรษะไปทางทิศใต้ และยังการค้นพบอีกยุคคือ 1500 ปี เป็นภาชนะแบบพิมายดำ ผิวขัดมัน เนื้อหยาบบางการค้นพบทั้งหมดจึงครอบคลุมมาตั้งแต่สมัยก่อนประวัติศาสตร์จนถึงสมัยประวัติศาสตร์ ทั้งกลุ่มวัฒนธรรมแบบทวารวดีและแบบเขมรโบราณ ช่วงเวลา 1500-3000 ปีก่อนเมื่อเข้ามาถึงหมู่บ้านจะมีป้ายบอกทางไปหลุมขุดที่ 1,2 และ 3 อย่างชัดเจน แนะนำให้ไปที่ตัวอาคารพิพิธภัณฑ์ของแหล่งโบราณคดีบ้านประสาทก่อน เพื่อที่จะทำความเข้าใจในรายละเอียด โดยเฉพาะสิ่งที่ขุดเจอพร้อมโครงกระดูก จำพวกภาชนะเช่น ภาชนะดินเผาทรงปากแตรสีแดงขัดมัน ลายเชือกทาบ ภาชนะดินเผาแบบพิมายดำ เครื่องประดับสำริด ลูกปัดหินสี พวกหินคาเนเลี่ยน หินอาเกตและหลักฐานอื่นๆที่ใช้ในพิธีกรรมฝังศพ แล้วจึงไปดูหลุมขุดในสภาพที่ค้นพบกันจริงๆในหมู่บ้านในหลุมขุดค้นที่ 3 ยังมีเรื่องน่าพิศวงน่ากลัว ด้วยว่ามีการพบโครงกระดูกในชั้นดินที่ลึก 5.5 เมตรเป็นผู้หญิง ลักษณะไม่มีศีรษะ ส่วนภาชนะที่พบอยู่ด้วยกันก็จะทุบให้แตกก่อนแล้วนำไปฝัง สันนิษฐานว่าน่าจะเป็นโครงกระดูกผู้หญิงที่ถูกประหารชีวิตด้วยการตัดศรีษะ เพราะได้ค้นพบกะโหลกอยู่รวมกันในอีกที่หนึ่งห่างจากจุดเดิมการมาชมแหล่งโบราณคดีบ้านปราสาท เข้ากับคำพูดที่ว่า สิบปากว่าไม่เท่าตาเห็น การได้มายืนอยู่ที่ปากหลุม ได้ทำให้เกิดความรู้สึกลุ่มลึก เกิดความสงัดเงียบวังเวงในใจ เมื่อสัมผัสว่า การเป็นมนุษย์มีความตายทอดร่างอยู่แค่เอื้อม กาลเวลาจะยังคงหมุนเวียนผ่านไป การเรียนรู้ทำให้เห็นสัจธรรมและรู้จักใช้ชีวิตอยู่กับช่วงเวลาของตนเองให้มีค่ามากที่สุด เรื่องและภาพโดย รัตนาสถานที่ตั้ง : แหล่งโบราณคดีบ้านปราสาท หมู่ที่ 7 ตำบลธารปราสาท อำเภอโนนสูง จังหวัดนครราชสีมา 30160 (ในหมู่บ้านมีโฮมสเตย์ให้เข้าพักได้)เวลาเปิด : การเข้าชมหลุมขุด เปิดทุกวัน ไม่เก็บค่าเข้าชมการเดินทาง : จากตัวเมืองนครราชสีมาใช้เส้นทางหลวงหมายเลข 2 นครราชสีมา-ขอนแก่น ถึงกิโลเมตรที่ 44 มีทางแยกซ้าย เข้าไปอีกประมาณ 1 กิโลเมตร