เทศกาลท้องถิ่นอะไรเอ่ย ที่มีเอกลักษณ์โดดเด่น ทั้งน่ากลัว ทั้งสนุกสนาน ? คำตอบที่ทุกคนคงจะนึกได้ ก็น่าจะเป็น “เทศกาลผีตาโขน” ที่อำเภอด่านซ้าย จังหวัดเลย แน่นอนครับ หากใครจะไปชมแหล่งประดิษฐ์หน้ากากผีตาโขน ก็สามารถเดินทางไปได้ที่พิพิธภัณฑ์ผีตาโขน ตั้งอยู่ที่วัดโพนชัย หมู่ที่ 1 บ้านเดิ่น ตำบลด่านซ้าย อำเภอด่านซ้าย จังหวัดเลย พระเดชพระคุณพระสิริรัตนเมธี รองเจ้าคณะจังหวัดเลย เจ้าอาวาสวัดโพนชัย เมตตาเล่าให้เราฟังว่า เทศกาลผีตาโขน เป็นงานเทศกาลที่จัดขึ้นเป็นประจำทุกปี ช่วงเดือน 7 โดยมีความเชื่อว่ามาจาก “เวสสันดรชาดก” เมื่อครั้งที่พระเวสสันดรถูกเนรเทศให้ไปอยู่ป่า พระองค์ทรงบริจาคทานจำนวนมาก จึงเป็นที่รักของประชาชน รวมถึงเทวดานางฟ้า แม้กระทั่งเหล่าภูตผีปีศาจก็ให้ความรักและเคารพพระเวสสันดร เมื่อถึงเวลาพระเวสสันดรเสด็จกลับพระนคร เหล่าภูตผีปีศาจจึงพากันตามมาส่งพระองค์จนถึงพระนคร ชาวอำเภอด่านซ้าย จึงได้แต่งตัวเลียนแบบผี คือ นำเอาหวดนึ่งข้าวมาทำเป็นหน้ากาก แต่งสีสันให้คล้ายกับหน้าของผีตามจินตนาการของตนเอง หาผ้ามาสวมมาห่มให้รุงรังเข้าไว้ มองคล้ายกับผี เทศกาลผีตาโขน ในหนึ่งปีจะมีหนึ่งครั้ง จึงเป็นเหตุให้เจ้าอาวาสวัดโพนชัยมีความคิดที่จะจัดสร้างพิพิธภัณฑ์ผีตาโขน เพื่อให้นักท่องเที่ยวหรือผู้สนใจที่ไม่มีโอกาสเที่ยวชมเทศกาลผีตาโขนในเดือน 7 สามารถเข้ามาศึกษาเรียนรู้ที่พิพิธภัณฑ์แห่งนี้ได้ และในที่สุดก็ได้สร้างเป็นพิพิธภัณฑ์ผีตาโขนอย่างที่เห็นอยู่นี้ครับ เมื่อเดินเข้าไปในพิพิธภัณฑ์ จะเห็นหุ่นผีตาโขนและป้ายพิพิธภัณฑ์สะดุดตาเลยครับ หุ่นผีตาโขน ส่วนศีรษะทำด้วยหวดนึ่งข้าว เขียนลวดลายเป็นใบหน้า แล้วทาสีสวยสดงดงามตามจินตนาการ มีจมูกแหลงชี้ลงด้านล่าง ลำตัวปกคลุมด้วยผ้าเป็นชิ้นยาวหลากสี ทำให้ดูน่ารักมากกว่าน่ากลัวครับ รูปแบบของหุ่นผีตาโขน ก็แล้วแต่ผู้สร้างจะคิดประดิษฐ์ขึ้นตามที่ตนคิดว่าสวยงาม แปลกตา แม้แต่การประดับส่วนต่าง ๆ ของหุ่นผีตาโขน ก็ยังคงนำเอาวัสดุพื้นบ้านมาประกอบเข้ากันให้เกิดความสมบูรณ์ สีสันฉูดฉาดน่าชม เข้าไปในห้องแสดงหน้ากากผีตาโขน จะเห็นความแตกต่างของการประดิษฐ์และสีสันลวดลายที่เป็นเฉพาะตน หน้ากากบางชิ้นก็มีจมูกยาวงอน บ้างก็ประดิษฐ์เป็นลายไทยก็มี แต่งเสริมเพิ่มต่อทำให้เรามองเห็นความละเอียดลออในการคิดบนพื้นฐานความเชื่อที่มีต่อคำว่า “ผีตาโขน” บริเวณด้านหน้าอาคารพิพิธภัณฑ์ ก็เป็นอาคารแสดงการทำหน้ากากผีตาโขน เราจะเห็นวัสดุอุปกรณ์ต่าง ๆ ที่นำมาจัดทำหน้ากาก ทำให้เราเห็นลำดับขั้นตอนความเป็นมาของการจัดทำหน้ากากผีตาโขนขึ้นมาสักชิ้นหนึ่ง ต้องใช้ความพยายาม จินตนาการ การออกแบบ การจัดหาวัสดุ การวางแผน การลงมือทำ และการแสดงหรือการจัดจำหน่ายเป็นของที่ระลึก ซึ่งทั้งหมดทั้งสิ้นนี้แสดงออกถึงภูมิปัญญาท้องถิ่นอย่างแท้จริงเลยทีเดียวครับ เมื่อชมขั้นตอนวิธีการทำหน้ากากผีตาโขนแล้ว ก็มาถึงการลองแสดงบทบาทผีตาโขนดูบ้าง เมื่อเลือกหน้ากากผีตาโขนที่เราชอบแล้ว ก็ลองสวมศีรษะดู โอ้โห! สวยงามน่ารักมากกว่านะกลัวเสียอีกนะครับ สวมหน้ากากแล้วลองออกท่าทางให้เหมือนว่าเป็นผีสักหน่อย ก็สนุกสนานน่าดูน่าชมเลยทีเดียว สำหรับท่านที่อยากจะไปชมพิพิธภัณฑ์ผีตาโขน วัดโพนชัย เปิดให้ชมฟรีทุกวัน ตั้งแต่เวลา 08.00 - 17.00 น. ลองไปชมสักครั้งแล้วจะติดใจครับ