ราชบุรี เมืองเงียบๆ นิ่งๆ เหมือนเป็นเพียงเมืองผ่านไปที่อื่นที่น่าสนใจกว่านั้น แต่คุณอย่าไว้ใจเมืองเงียบ เพราะมักซ่อนสิ่งงดงามล้ำค่าเอาไว้เสมอ ตามการขุดค้นทางโบราณคดี เมืองราชบุรีนี้เก่าได้ถึงสมัยทวารวดี คือเมื่อพันกว่าปีก่อน และเป็นถิ่นที่มีการอยู่อาศัยมาอย่างต่อเนื่องจนถึงปัจจุบัน วัดพระบรมธาตุวรวิหาร ราชบุรี บอกเรื่องนี้กับเราถึงความเก่าแก่นี้ หากเราเดินเข้ามาทางด้านหน้าวัด จะพบเจอกำแพงศิลาแลงอันดูแปลกตาไปจากวัดอื่น ๆ ที่เหนือกำแพงมีซุ้มพระพุทธรูปเล็กๆ เรียงราย จนมาถึงด้านหน้าซุ้มประตูหรือเรียกว่าโคปุระก็ไม่ต้องแปลกใจ เพราะวัดแห่งนี้สร้างทับปราสาทเขมรสมัยบายนคือเมื่อราว 800 ปีมาแล้วในสมัยพระเจ้าชัยวรมัน ที่ 7 แห่งอาณาจักรเขมรโบราณที่เคยแผ่ขยายอำนาจเข้ามาในดินแดนนี้ วัดแห่งนี้มีสิ่งก่อสร้างประธานของวัดคือพระสถูปทรงปรางค์ และอาคารสำคัญคือพระวิหารหลวงที่อยู่ด้านหน้า เมื่อเราเดินเข้ามา บรรยากาศรอบๆ พาเราย้อนกลับไปในอดีตกาลนานโพ้น ซากศิลาแลงคือปราสาทประธานแบบเขมร ถัดมาเป็นพระวิหารหลวงอยู่บนฐานอาคารโบราณ ภายในมีพระพุทธรูปปูนปั้นที่แกนภายในเป็นหินทราย เมื่อเราผ่านกำแพงแก้วเข้ามา ก็จะพบประธานของวัดนี้ นั่นคือพระสถูปทรงปรางค์ที่สร้างขึ้นตั้งแต่สมัยอยุธยาตอนต้น คือราวพุทธศตวรรษที่ 20-21 เป็นพระบรมธาตุสำคัญอันเคยเป็นหลักตั้งอยู่ใจกลางเมืองราชบุรีมาแต่โบราณ พระปรางค์องค์นี้มีขนาดใหญ่สมแก่ฐานะของความเป็นศูนย์กลางของเมือง ได้รับการบูรณะเรื่อยมาหลายสมัย มีปรางค์บริวารสามองค์บนฐานเดียวกัน ส่วนองค์ปรางค์ประธานประดับด้วยลวดลายปูนปั้นงดงามตามแบบอยุธยาตอนต้น หน้าบันบางด้านมีปูนปั้นเรื่องพุทธประวัติ และปูนปั้นรูปเทพเจ้าบางองค์ ได้แก่พระนารายณ์ เป็นต้นด้านทิศตะวันออกมีบันไดขึ้นไปยังมุขหน้าที่เข้าไปยังคูหาปรางค์ด้านบนได้ ภายในคูหามีจิตรกรรมฝาผนังเรื่องอดีตพุทธเจ้าซึ่งเป็นแบบแผนการวาดแบบเก่าที่มีมาตั้งแต่ครั้งสุโขทัยจนถึงอยุธยาตอนต้น จึงนับเป็นจิตรกรรมฝาผนังที่เก่าแก่มากแห่งหนึ่งในประเทศไทย และมีพระพุทธรูปนาคปรกศิลปะเขมรเรียกกันว่า พระชัยพุทธมหานาถ สันนิษฐานว่าสร้างตั้งแต่ครั้งพระเจ้าชัยวรมันที่ 7สักการะพระบรมสารีริกธาตุและพระพุทธรูปที่ประดิษฐานอยู่ภายในคูหาแล้ว รายรอบองค์ปรางค์คือพระระเบียงที่เรียงรายไปด้วยพระพุทธรูปหินทรายแบบอยุธยายิ่งพาบรรยากาศให้ขรึมขลัง เหมือนแต่ละองค์จะไม่เหมือนกันเลย ค่อยๆ เดินไปชมของดีที่มีมาแต่ก่อนเก่า เมืองราชบุรีจะไม่ใช่เพียงแต่เมืองผ่านอีกต่อไป.เรื่องและรูปทุกรูปโดย วารุ วิชญรัฐ