สมัยก่อนอยุธยามีพันเจดีย์ ข้อความนี้ไม่เกินจริง ในหนังสือ ห้าเดือนกลางซากอิฐปูนที่อยุธยา ของ น. ณ ปากน้ำ รายนามวัดและเจดีย์ที่อยุธยา ในการสำรวจช่วงเดือนพฤศจิกายน พ.ศ. 2509 ถึงเดือนมีนาคม พ.ศ. 2510 ได้ปักหมุดวัดและเจดีย์ไว้ในแผนที่เกาะเมืองอยุธยาและบริเวณโดยรอบไว้ถึง 238 จุด ห้าเดือนกลางซากอิฐปูนที่อยุธยา ของ น. ณ ปากน้ำ เล่มพิมพ์ครั้งที่ 4 สำนักพิมพ์เมืองโบราณ หนังสือเล่มนี้พิมพ์ครั้งแรกในปี พ.ศ. 2510 จากเล่มนี้ทำให้รู้ว่าวัดและเจดีย์ของอยุธยายังมีอีกเป็นจำนวนมาก ที่ไม่โดดเด่นเป็นสถานที่ท่องเที่ยว เนื่องจากยังไม่ได้รับการบูรณะและมีร่องรอยหลักฐานไม่สมบูรณ์ อันเกิดมาจากการถูกทำลายในหลายสาเหตุ อาทิเช่น สงคราม การขนอิฐหินไปสร้างเมืองใหม่ การบุกรุกพื้นที่ การปรักหักพังขาดการดูแลตามกาลเวลา ยุคสมัยอยุธยาอยู่ในช่วงปี พ.ศ. 1893 - 2310 รวมเวลา 417 ปี ปัจจุบันกรมศิลปากรประกาศเขตโบราณสถานครอบคลุมพื้นที่ประมาณ 3000 ไร่ อยุธยาได้รับการขึ้นทะเบียนเป็นเมืองมรดกโลกมาตั้งแต่วันที่ 13 ธันวาคม พ.ศ.2534 การเที่ยวชมเจดีย์อยุธยา วัดและเจดีย์สำคัญที่ได้รับการบูรณะเป็นจุดท่องเที่ยว ได้แก่ วัดมหาธาตุ (เป็นปรางค์ที่สร้างในสมัยอยุธยาตอนต้น) วัดพระศรีสรรเพชญ์ (เจดีย์ทรงลังกา 3 องค์ เป็นต้นแบบของวัดพระศรีรัตนศาสดาราม ในพระบรมมหาราชวัง) วัดพระศรีสรรเพชญ์ วัดพุทไธศวรรย์ (เป็นสถานที่ประกอบพิธีกรรมสำคัญ สร้างมายาวนานกว่า 600 ปี) วัดภูเขาทอง (เจดีย์ใหญ่เป็นแบบมอญ สร้างขึ้นตั้งแต่สมัยพระเจ้าบุเรงนอง ตีกรุงศรีอยุธยาสำเร็จในปีพ.ศ. 2112) วัดมเหยงคณ์ (เดิมเป็นพระอารามหลวงสร้างขึ้นก่อนสมัยอยุธยา) วัดไชยวัฒนาราม (อยู่ในช่วงอยุธยาตอนปลาย สถาปัตยกรรมได้รับอิทธิพลมาจากปราสาทนครวัด) วัดใหญ่ชัยมงคล (เจดีย์สูงที่สุดในอยุธยา) วัดใหญ่ชัยมงคล วัดหน้าพระเมรุ (มีสถาปัตยกรรมแบบอยุธยาอยู่ในสภาพสมบูรณ์มาก) วัดพนัญเชิงวรวิหาร(เป็นพระอารามหลวงชั้นโทแบบมหานิกาย เป็นวัดที่สร้างมาก่อนกรุงศรีอยุธยาแต่ไม่ปรากฏหลักฐานว่าใครเป็นผู้สร้าง) วัดโลกยสุธาราม (สร้างขึ้นสมัยอยุธยาตอนกลาง ประดิษฐานพระพุทธไสยาสน์) วัดพระราม (เป็นวัดมีพื้นที่กว้างขวาง องค์ปรางค์แบบศิลปะเขมร มีขนาดใหญ่เห็นชัดแต่ไกล สถาปัตยกรรมแบบอยุธยาตอนต้น) พระพุทธไสยาสน์ อยุธยา ส่วนวัดและเจดีย์อื่น ๆ อีกหลายร้อยแห่งที่ยังมีร่องรอยหลักฐานทางโบราณคดี กระจายกันอยู่เต็มพื้นที่ ทั้งในเกาะเมืองอยุธยาและบริเวณโดยรอบ ตัวอย่างเช่น บริเวณนอกเกาะทิศเหนือระหว่างแม่น้ำลพบุรีเก่ากับแม่น้ำลพบุรีใหม่ มีวัดสีฟัน วัดกุฎีสูง วัดมหาโลก วัดมณฑป วัดงู วัดสะพานเกลือ บริเวณนอกเกาะทางทิศใต้ใกล้กับวัดพนัญเชิง และบ้านฮอลันดา มีวัดรอ วัดโคก วัดขอม ส่วนในเกาะอยุธยา แถวคลองน้ำเชี่ยว มีวัดญาณเสน วัดชุมแสง วัดธรรมิกราช วัดหลังคาขาว วัดหลังคาดำ วัดสังขปัด วัดโพง วัดส่องคบ วัดไตรตรึงษ์ ถ้ามีโอกาส การค้นคว้าตามรอยตำราเล่มนี้ เป็นเรื่องน่าสนใจ แม้จะเขียนในช่วงหลายสิบปีก่อน การตามรอยโบราณสถานที่ยังทิ้งร่องรอยศิลปะ ยังคงมีเรื่องราวอีกมายให้เติมเต็มประวัติศาสตร์อยุธยา อดีตราชธานีของไทยที่ยังคงเป็นอมตะ การเดินทาง : จังหวัดพระนครศรีอยุธยาอยู่ห่างจากกรุงเทพฯ ประมาณ 76 กิโลเมตร การเดินทางโดยรถยนต์ไปตามเส้นทางกรุงเทพฯ - นนทบุรี - ปทุมธานี ทางหลวงหมายเลข 306 แล้วแยกเข้าทางหลวงหมายเลข 3309 ผ่านศูนย์ศิลปาชีพบางไทร อำเภอบางปะอิน แล้วเข้าสู่จังหวัดพระนครศรีอยุธยา