21 มิถุนายน 2563 มีปรากฏการณ์ทางดาราศาสตร์ที่ยิ่งใหญ่เกิดขึ้น คือ "การเกิดปรากฏการณ์สุริยุปราคาวงแหวน" โดยแนวคราสวงแหวนพาดผ่านพื้นที่ต่าง ๆ คือ สาธารณรัฐอัฟริกากลาง คองโก เอธิโอเปีย ตอนใต้ของปากีสถาน ตอนเหนือของอินเดีย และสาธารณรัฐประชาชนจีน ทั้งนี้ แม้ว่าสุริยุปราคาเป็นปรากฏการณ์ธรรมชาติที่เกิดขึ้นได้บ่อย และผู้คนมีโอกาสเฝ้าสังเกตกันได้หลายครั้งในช่วงชีวิตหนึ่ง แต่สำหรับเราแล้ว การเกิดปรากฏการณ์สุริยปราคาในวันนี้พิเศษกว่าทุกครั้ง เพราะตรงกับวันเกิดของลูกชายพอดี สิ่งที่เราบอกลูกคือ “แม่ให้สุริยุปราคาวงแหวนเป็นของขวัญวันเกิดในวันที่ลูกอายุ 7 ขวบ” เด็กชายตัวน้อยแววตาเป็นประกาย แล้วขอให้แม่ช่วยเล่าเรื่องสุริยุปราคาให้ฟัง เราไม่รอช้า หยิบหนังสือ “สุริยุปราคา ปรากฏการณ์ที่ยิ่งใหญ่ที่สุดบนท้องฟ้า” ซึ่งเป็นหนังสือเล่มโปรดของลูกชาย เพื่อบอกเล่าปรากฏการณ์มหัศจรรย์บนท้องฟ้าให้แก่ลูกชายใจความตอนหนึ่งในหนังสือระบุว่า สุริยุปราคา หรือ Solar Eclipse คือ ปรากฏการณ์ที่ดวงจันทร์เคลื่อนที่มาอยู่ระหว่างโลกกับดวงอาทิตย์ ซึ่งเงาของดวงจันทร์ที่ทอดยาวมายังโลก ทำให้ผู้คนบนโลกสังเกตเห็นว่าดวงจันทร์เคลื่อนที่เข้าบังดวงอาทิตย์ โดยทั่วไปปรากฏการณ์สุริยุปราคาแบ่งออกตามลักษณะการปรากฏขณะที่ดวงจันทร์เข้าบังดวงอาทิตย์ คือ สุริยุปราคาเต็มดวง สุริยุปราคาวงแหวน สุริยุปราคาบางส่วน และสุริยุปราคาแบบผสมข้อมูลจากเฟซบุ๊กสถาบันวิจัยดาราศาสตร์แห่งชาติระบุว่า ในวันที่ 21 มิถุนายน 2563 ในประเทศไทยจะเห็นเป็น “สุริยุปราคาบางส่วน” ดวงจันทร์บดบังดวงอาทิตย์เพียงบาง ส่วนทำให้มองเห็นดวงอาทิตย์เว้าแหว่ง สามารถสังเกตได้ทุกภูมิภาคของไทย แต่ละภูมิภาคจะมองเห็นดวงอาทิตย์เว้าแหว่งมากน้อยแตกต่างกัน โดยสามารถสังเกตได้ในช่วงเวลาประมาณ 13.00 - 16.10 น. ดวงอาทิตย์จะปรากฏเว้าแหว่งมากที่สุดเวลาประมาณ 14.49 น. นอกจากนี้ ในดังกล่าวยังเป็น “วันครีษมายัน” (ครีด-สะ-มา-ยัน) คือ วันที่เวลากลางวันยาวนานที่สุดในรอบปี ที่ประเทศไทยดวงอาทิตย์จะขึ้นในเวลาประมาณ 05.51 น. และจะตกลับขอบฟ้าเวลาประมาณ 18.47 น. รวมเวลาที่ดวงอาทิตย์ปรากฏอยู่บนท้องฟ้านานถึง 12 ชั่วโมง 56 นาที การดูสริยุปราคาครั้งแรกในชีวิตของเด็กคนหนึ่งเป็นเรื่องน่าตื่นเต้น และน่าจดจำ ดังนั้น เราจึงใช้ช่วงเวลานี้ในการทำกิจกรรมดี ๆ ร่วมกับลูกชายและสมาชิกในครอบครัว โดยเราได้ออกแบบกิจกรรมดังนี้ค่ะ 1. การอ่านหนังสือเพื่อเรียนรู้ร่วมกัน 2. ช่วยกันทำแว่นตาดูสุริปราคา 3. การเฝ้าสังเกต 4. การทดลอง 5. การจดบันทึกเหตุการณ์ในส่วนของการทำแว่นตาดูสุริยุปราคา เราใช้สิ่งของภายในบ้าน โดยอุปกรณ์มีดังนี้ค่ะ 1. ฟิล์ม x-ray หรือฟิล์มถ่ายภาพส่วนปลายที่สีดำสนิท 2. แว่นตานิรภัย/แว่นกันแดดหรือกันลม 3. หนังยางสำหรับวิธีทำแว่นตาดูสุริยุปราคาทำได้ไม่ยาก คือ ตัดฟิล์ม x-ray ขนาด 2.5 x 7 นิ้ว โดยให้เลือกใช้ส่วนที่ดำที่สุด แล้วนำมาซ้อนกัน 3 - 4 ชั้น จากนั้นใช้หนังยางคล้องเข้ากับแว่นตาที่เตรียมไว้ เพียงเท่านี้เราก็จะได้แว่นตาเพื่อเฝ้าดูปรากฏการณ์ทางดาราศาสตร์ที่น่าตื่นตาตื่นใจแล้วค่ะทั้งนี้ เพื่อความปลอดภัยของดวงตา ควรดูครั้งละไม่เกิน 10 - 15 วินาที จากนั้นพักสายตาด้วยการมองต้นไม้สีเขียว ๆ แล้วค่อยดูกันใหม่ ที่สำคัญคือ ห้ามจ้องมองพระอาทิตย์ด้วยตาเปล่าโดยเด็ดขาด เพราะจะส่งผลกระทบต่อการทำงานของดวงตาได้นอกเหนือจากการใช้แว่นตาที่ทำขึ้นเป็นพิเศษเพื่อดูสุริยุปราคาแล้ว เรายังสอนลูกชายให้ทำการทดลองด้วยการเฝ้าสังเกต “เงาเสี้ยว” ของสุริยุปราคา ผ่านกระชอนกรองมะพร้าวของคุณยายลูกตื่นเต้นมากที่ได้เห็นปรากฏการณ์นี้ผ่านแว่นตาและเงาเสี้ยว พร้อมกันนี้เราได้สอนลูกจดบันทึกเหตุการณ์ดังกล่าว เพื่อบันทึกความทรงจำของปรากฏการณ์ที่ยิ่งใหญ่ที่สุดบนท้องฟ้า จนกระทั่ง เวลา 14.49 น. เป็นช่วงที่ดวงอาทิตย์เว้าแหว่งมากที่สุด ถึงแม้จะไม่ได้เห็นสุริยุปราคาวงแหวน แต่พวกเราก็ยังคงเฝ้าดูปรากฏการณ์นี้ จนกระทั่งดวงจันทร์ค่อย ๆ เคลื่อนถอยกลับไป แล้วพระอาทิตย์กลับมาเต็มดวงอีกครั้งบางครั้งของขวัญวันเกิดของเด็กคนหนึ่งอาจไม่มีมูลค่าเป็นตัวเงิน แต่กลับมีคุณค่าทางจิตใจ และยิ่งใหญ่ตลอดไปในความทรงจำของเขา … ขอบคุณธรรมชาติที่มอบสุริยปราคาเป็นของขวัญวันเกิดให้แก่ลูกชายผู้เป็นที่รักของเราข้อมูลอ้างอิง21 มิถุนายนนี้ ชมสุริยุปราคาบางส่วนในวันครีษมายัน กลางวันยาวนานที่สุดในรอบปี“สุริยุปราคา” เป็น ปรากฏการณ์ธรรมชาติ อธิบายได้ด้วยหลักการทางวิทยาศาสตร์สามารถคำนวณล่วงหน้าได้หลายพันปี ไม่มีผลกระทบต่อมนุษย์เครดิตภาพประกอบภาพที่ 1 ภาพโดยผู้เขียนภาพที่ 2 โดย NARIT สถาบันวิจัยดาราศาสตร์แห่งชาติภาพที่ 3 - 5 ภาพโดยผู้เขียนภาพที่ 6 โดย NARIT สถาบันวิจัยดาราศาสตร์แห่งชาติ