วัดอนงคารามวรวิหาร เป็นวัดที่หลายคนรู้จัก คุ้นเคย ในลักษณะเคยได้ยิหรือเคยผ่านไปมา รวมทั้งเป็นที่รู้จักกันอย่างดีในแวดวงคนสะสมพระเครื่อง เพราะเป็นวัดของหลวงปู่ทับ ผู้ที่สร้างตำนานพระปิดตาเนื้อเมฆสิทธิ์ที่โดดดังแต่ผมไม่ได้พามาส่องพระเครื่อง แต่จะพาไปชมสถานที่หนึ่งที่ตั้งอยู่ในวัดแห่งนี้ นั่น คือ กุฏิพระสงฆ์ก่อนจะไปยังเรื่องกุฏิที่เกริ่นนำ ขอเล่าประวัติโดยสังเขปของวัดนี้ก่อน สำหรับวัดอนงคารามวรวิหารนั้น เป็นวัดที่สร้างขึ้นโดยท่านผู้หญิงน้อย ภรรยาของสมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาพิชัยญาติ (ทัต บุนนาค) หรือที่ในยุคนั้นจะมีภาษาปากของชาวบ้านว่า สมเด็จเจ้าพระยาองค์น้อย เพื่อเป็นวัดคู่กันกับ วัดพิชยญาติการามวรวิหาร โดยสร้างบนพื้นที่ที่เป็นสวนกาแฟแห่งแรกของรัตนโกสินทร์แต่เดิมนั้น วัดแห่งนี้แต่แรกสร้างมีนามว่า วัดน้อยขำแถม เวลาต่อมา พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 4 ได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้า พระราชทานชื่อวัดใหม่เป็น วัดอนงคาราม และใช้มาจนถึงปัจจุบัน และมีตระกูล บุนนาค ให้การดูแลอุปถัมภ์จากรุ่นสู่รุ่นบรรยากาศวัดอนงคาราม ในวันที่ผมได้เดินทางมาบันทึกภาพนี้ ถือว่าเป็นช่วงที่เงียบสงบ มีเพียงเสียงการทำงานก่อสร้างแว่วมาเล็กน้อยให้ได้ยิน คุณชัชว์ บุนนาค ทายาทในตระกูลขุนนางใหญ่แห่งรัตนโกสินทร์ ได้เดินนำผมและคณะ เข้าไปจุดที่เราหมายตาและเก็บภาพเมื่อรอดซุ้มประตูแล้วหันขวา ผมก็มาถึงสถานที่ที่ต้องการมาแล้ว กุฏิสมเด็จนวมสมเด็จนวม ในภาษาปาก หรือ สมเด็จพระพุฒาจารย์ นวม พุทฺธสโร อดีตเจ้าอาวาสวัดอนงคาราม และสมเด็จพระราชาคณะที่มีชื่อเสียงในยุคนั้น ซึ่งเป็นอีกหนึ่งผู้สร้างตำนาน พระนาคปรกใบมะขาม และ วิชาหุงน้ำมันศักดิ์สิทธิ์ แต่เหนืออื่นใด ท่านสมเด็จพระพุฒาจารย์รูปนี้ คือผู้ให้กำเนิดโรงเรียนสตรีดังแห่งฝั่งธนบุรี อย่าง โรงเรียนศึกษานารีสภาพในปัจจุบันของกุฏิสมเด็จนวมนี้ ถือว่า โดยรวมยังมีสภาพที่ดีในระดับหนึ่ง แต่ก็ยังมีหลายต่อหลายจุดทรุดโทรม ผุพัง ฝาด้านข้างหลุดพังเป็นแถบ บันไดด้านหลังกุฏิมีรอยร้าว คุณชัชว์ ฐานะโยมอุปถัมภ์ ได้เล่าให้ฟังว่า ในขณะนี้กำลังดำเนินการซ่อมแซมอยู่ โดยผ่านการบอกบุญให้เช่าบูชาวัตถุมงคลรุ่นย้อนยุคผมเดินไล่เก็บภาพทั้งภาพนิ่งและภาพเคลื่อนไหว ชมความงดของกุฏิที่ถูกสร้างขึ้นในช่วงปี 2475 และที่สำคัญ ที่แห่งนี้ คือจุดเริ่มต้นของโรงเรียนศึกษานารี และมีบุคคลผู้หนึ่งเคยได้มาเรียนที่นี่ตั้งแต่สมัยแรกเริ่ม นั่นคือ สมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี หรือสมเด็จย่าฝุ่นคลุ้งเล็กน้อยในโถงชั้นล่างกุฏิ ขณะที่เหล่าคนงานย้ายเศษปูน เศษกระเทาะสีเก่าไปทิ้ง โถงนี้อยู่ด้านล่างสุดของกุฏิ สูงประมาณเมตรเศษ คะเนจากหัวของผมที่ผนังด้านบนสูงเพียงเล็กน้อย ในห้องนี้คุณชัชว์เล่าว่า สมัยก่อนนั้น สมเด็จนวมท่านจะให้เหล่าเด็กผู้หญิงในย่านวัดอนงคาราม เข้ามาเรียนหนังสือที่นี่ และเด็กหญิงสังวาลย์ คือเด็กคนหนึ่งที่สมเด็จนวมท่านเมตตา เรียกให้เข้ามาเรียนหนังสือ และมีปากคำจากพระในวัดเล่าว่า สมเด็จนวมท่านเคยกล่าวไว้นานแล้วว่า เด็กคนนี้ลักษณะดี ควรที่จะให้เข้ามาเรียนหนังสือที่กุฏิท่านผมเก็บห้องโถงนี้ไว้พอสมควรแก่เวลา ก่อนจะออกมาบันทึกภาพด้านนอกอีกเล็กน้อย ท้องฟ้าคล้อยลงมากแล้ว ผมยืนมองสถาปัตยกรรมข้ามยุคนี้อย่างเป็นสุข เพราะน้อยครั้งที่จะได้เข้ามาวัดแห่งนี้ และได้รับรู้เรื่องราวประวัติศาสตร์เกร็ดความรู้ไปพร้อมกันด้วย และที่สำคัญ อยากให้หลาย ๆ คน ที่สนใจในเรื่องราวเกร็ดประวัติศาสตร์ เข้ามาชมความงามของสถาปัตยกรรมที่ยังคงสมบูรณ์ และมีเรื่องราวแห่งวัดอนงคารามครับ เรื่องและภาพโดย วรกร เข็มทองวงศ์