โรคเบาหวานเป็นโรคไม่ติดต่อเรื้อรังชนิดหนึ่ง ซึ่งเกิดจากการที่ระดับน้ำตาลในเลือดสูง มีผลมาจากการที่ร่างกายไม่สามารถผลิตฮอร์โมนอินซูลินได้เพียงพอ หรือผลิตมาได้เพียงพอ แต่ไม่มีประสิทธิภาพ ซึ่งฮอร์โมนอินซูลินหรืออินซูลินนั้น เป็นฮอร์โมนที่สร้างมาจากตับอ่อน การขาดแคลนอินซูลิน หรือเซลล์ไม่มีความสามารถในการตอบสนองต่ออินซูลิน (ดื้ออินซูลิน) จะทำให้ระดับน้ำตาลในเลือดสูง (Hyperglycemia) ซึ่งเป็นตัวบ่งชี้ทางคลินิกว่า เป็นโรคเบาหวานโรคเบาหวานแบ่งเป็น 4 ชนิด ตามสาเหตุการเกิดโรค1. โรคเบาหวานชนิดที่ 1 (Type 1 diabetes mellitus, T1DM) เบาหวานชนิดนี้เกิดจากการทำลายเบต้าเซลล์ที่ตับอ่อนจากภูมิคุ้มกันของตนเอง ส่วนใหญ่พบในคนอายุน้อย (มักพบในเด็ก) มีรูปร่างผอม มีอาการปัสสาวะมาก กระหายน้ำบ่อย ดื่มน้ำมาก อ่อนเพลีย น้ำหนักลดเฉียบพลัน อาการอาจเกิดขึ้นอย่างรวดเร็วและรุนแรง บางกรณีพบภาวะเลือดเป็นกรดจากสารคีโตน (Ketoacidosis)2. โรคเบาหวานชนิดที่ 2 (Type 2 diabetes mellitus, T2DM) เป็นชนิดที่พบมากที่สุดในคนไทย ร้อยละ 95 ของผู้ป่วยเบาหวานทั้งหมด มักพบในผู้ที่มีอายุ 30 ปีขึ้นไป รูปร่างท้วมหรืออ้วน เกิดจากการที่ผู้ป่วยมีภาวะดื้ออินซูลิน (Insulin resistance) ร่วมกับความบกพร่องในการผลิตอินซูลินที่เหมาะสม (Relative insulin deficiency) อาจไม่มีอาการแสดงหรือมีอาการแสดงก็ได้ อาการมักไม่รุนแรงและค่อยเป็นค่อยไป มักมีพ่อ แม่ พี่ หรือน้อง ที่เป็นโรคเบาหวานชนิดที่ 2 โดยความเสี่ยงในการเป็นเบาหวานชนิดที่ 2 จะพบมากขึ้น เมื่อมีอายุมากขึ้น มีน้ำหนักตัวเพิ่มขึ้น ขาดการออกกำลังกาย และเป็นเบาหวานขณะตั้งครรภ์ (Gestational diabetes mellitus, GDM)3. โรคเบาหวานขณะตั้งครรภ์ (Gestational diabetes mellitus, GDM) โรคเบาหวานขณะตั้งครรภ์ (GDM) มีแนวโน้มที่จะเกิดในช่วง 24 สัปดาห์แรกของการตั้งครรภ์ เกิดจากมีภาวะดื้ออินซูลินมากขึ้นในระหว่างตั้งครรภ์ ซึ่งปัจจัยอาจมาจากรก หรืออื่นๆ และตับอ่อนของมารดาไม่สามารถผลิตอินซูลินให้เพียงพอกับความต้องการได้ สำหรับมารดาที่เป็นเบาหวานขณะตั้งครรภ์และไม่สามารถคุมน้ำตาลได้นั้น จะมีผลให้ทารกในครรภ์มีน้ำหนักตัวมาก หรือภาวะทารกตัวโต (Macrosomia) ทำให้มารดาคลอดแบบปกติยาก หรืออาจเกิดความเสี่ยงในการคลอด อย่างไรก็ตาม โรคเบาหวานขณะตั้งครรภ์จะหายไปหลังจากคลอดบุตร แต่มารดาจะมีความเสี่ยงสูงที่จะพัฒนาไปเป็นโรคเบาหวานชนิดที่ 2 และทารกที่เกิดมาจะมีความเสี่ยงในการเป็นโรคอ้วน และพัฒนาไปเป็นโรคเบาหวานชนิดที่ 2 เช่นกัน4. โรคเบาหวานที่มีสาเหตุจำเพาะ เป็นโรคเบาหวานที่มีสาเหตุชัดเจน 1. โรคเบาหวานที่เกิดจากความผิดปกติบนสายพันธุกรรมเดี่ยวที่ควบคุมการดำเนินงานของเบต้าเซลล์ 2. โรคเบาหวานที่เกิดจากความผิดปกติบนสายพันธุกรรมที่ควบคุมการทำงานของอินซูลิน 3. โรคเบาหวานที่เกิดจากโรคที่ตับอ่อน 4. โรคเบาหวานที่เกิดจากโรคต่อมไร้ท่อ 5. โรคเบาหวานที่เกิดจากยา หรือสารเคมีบางชนิด 6. โรคเบาหวานที่เกิดจากการติดเชื้อ 7. โรคเบาหวานที่เกิดจากปฏิกิริยาภูมิคุ้มกันที่พบไม่บ่อย 8. โรคเบาหวานที่พบร่วมกับกลุ่มอาหารต่างๆ อ้างอิง1. แนวทางเวชปฏิบัติ สำหรับโรคเบาหวาน 2560 Clinical Practice Guideline for Diabetes 2017.2. IDF DIABETES ATLAS Ninth edition 2019.3. IDF DIABETES ATLAS Sixth edition.ขอขอบคุณรูปภาพหน้าปกจาก Steve Buissinne จาก Pixabay รูปภาพจาก https://www.freepik.com/free-vector/diabetes-symptoms-information-infographic_11575383.htm#page=1&query=diabetes&position=22รูปภาพจาก https://www.freepik.com/free-photo/obese-boy-who-is-overweight-pink-background_4530795.htm#page=1&query=obesity%20child&position=8รูปภาพจาก https://www.freepik.com/free-vector/genetic-scientists-conducting-research-experiment_3226122.htm#page=1&query=gene&position=1