รู้จักวางแผนก่อนปัญหาก็น้อยกว่า วางแผนครอบครัวก่อนเพื่อลดปัญหาจากความไม่พร้อมเริ่มต้นครอบครัว การรู้ตัวว่ายังไม่พร้อมเริ่มต้นครอบครัวใหม่กับใคร ก็นับว่าได้วางแผนแล้ว สามารถเลือกโสดอย่างมีความสุขได้ ไม่ได้กล่าวถึงความพร้อมหรือความไม่พร้อมส่วนบุคคล เพราะเข้าใจว่าแต่ละคนมีมาตรฐานไม่เหมือนกัน เข้าใจว่าความสุขทุกคนเลือกเองได้ และไม่ว่าจะรู้หรือไม่เราต่างก็เลือกความทุกข์เองด้วย กล่าวถึงความพร้อมจึงหมายถึงความพร้อมโดยรวมเท่านั้น เช่น จะแต่งงานโดยไม่นับว่ามีเพศสัมพันธ์มาก่อนหรือไม่ มีประวัติสำส่อนอย่างไร เคยติดโรคมาบ้างหรือไม่ เป็นพาหะนำโรคชนิดใดอยู่บ้าง การตรวจเลือดก่อนการตั้งครรภ์เป็นเรื่องจำเป็นอย่างยิ่ง อันที่จริงคู่รักต่างเพศ เมื่อเริ่มมีเพศสัมพันธ์ก็ควรมีความรู้เบื้องต้นแล้วว่า เพศสัมพันธ์ในคนปกติมีโอกาสตั้งครรภ์ได้ ควรรู้ว่าการคุมกำเนิดทุกชนิดช่วยลดความเสี่ยงที่จะตั้งครรภ์แต่ก็ยังมีความเสี่ยง ไม่ใช่ไม่มี เมื่อสามารถมีเพศสัมพันธ์กันได้ ก็ต้องสามารถจัดการสิ่งที่อาจเกิดตามมาได้ด้วยหากตั้งครรภ์ ซึ่งผู้หญิงเป็นฝ่ายที่ตั้งครรภ์ จึงจำเป็นต้องตระหนักเรื่องนี้มากกว่าผู้ชาย นอกเหนือจากเรื่องที่ว่าเฉพาะผู้หญิงเท่านั้นที่เป็นโรคมะเร็งปากมดลูก เพราะโรคมะเร็งปากมดลูกเกิดจากเพศสัมพันธ์ และเพิ่มความเสี่ยงมากยิ่งขึ้นหากมีเพศสัมพันธ์กับคู่นอนหลายคน หรือคู่ครองไปมีเพศสัมพันธ์กับผู้อื่น ความสนุกโดยไร้ความรับผิดชอบ เกิดได้กับคู่นอนไม่ใช่คู่ครอง หรือคนที่รักกันและการตั้งครรภ์ไม่ควรเกิดจากคนที่ไม่มีความพร้อมเป็นพ่อเป็นแม่ เรื่องเหล่านี้สามารถเริ่มต้นด้วยดีได้ที่การวางแผนครอบครัวร่วมกัน หากปราศจากการวางแผน พึงต้องระมัดระมัดวังให้มาก หากมีทัศนคติไม่ต่างกันมาก อาจช่วยให้ราบรื่นง่ายกว่าเพราะทัศนคติเป็นสิ่งสำคัญภายในครอบครัว ทั้งคู่ต้องร่วมจัดการและวางแผนการใช้ชีวิตร่วมกัน ที่อยู่อาศัย รายได้ตามสมควร หนี้สินที่ต้องเปิดเผยระหว่างกันหรือดีที่สุด คือ ไม่มีหนี้และเมื่อต้องการมีลูก การวางแผนตั้งครรภ์จะต้องรวมถึงอาจต้องยุติการตั้งครรภ์หากเด็กในครรภ์มีความผิดปกติด้วย แน่นอนว่าไม่ใช่ทุกครอบครัวจำเป็นต้องเลือกยุติการตั้งครรภ์ เรื่องละเอียดอ่อนนี้เป็นเรื่องของแต่ละครอบครัวตัดสินใจ และยอมรับผลการตัดสินใจนั้นเองบนความรู้ความเข้าใจที่ถูกต้อง ไม่ใช่ความเชื่อผิด ๆ สามารถยอมรับผลที่เกิดตามมาอีกยาวนาน รวมถึงความเจ็บปวดเพราะไม่ว่าเลือกทางใด ก็ล้วนแต่เจ็บปวดสำหรับผู้เป็นพ่อเป็นแม่ ซึ่งแต่ละครอบครัวมีความพร้อมไม่เท่ากัน กรณีเดียวกันเกิดกับครอบครัวหนึ่งอาจเลือกตัดสินใจแบบหนึ่งได้ โดยไม่จำเป็นว่าอีกครอบครัวจะต้องเลือกตัดสินใจเหมือนกัน สำคัญที่สุดคือความรู้ความเข้าใจถึงผลที่ตามมาจากการตัดสินใจนั้น ความทุกข์ทรมานที่ไม่มีใครตอบได้ว่ามากหรือน้อยกว่า พื้นฐานครอบครัวที่มาจากการวางแผนครอบครัวที่ดีแล้ว ย่อมช่วยกันข้ามผ่านปัญหาไปได้ภาพประกอบทั้งหมดโดย Tongluay/ต้นกล้วย