“ลดเวลาเรียน เพิ่มเวลารู้” ชวนนักเรียนสืบสาน...ข้าวหลาม ภูมิปัญญาไทย ข้าวหลาม ทางใต้เรียก “เหนียวหลาม” ตรงตัวเลย เพราะข้าวที่จะนำมาหลามเป็นข้าวเหนียว ข้าวหลามหรือเหนียวหลามไม่ใช่ว่าใครจะทำกันได้ง่ายๆหรือทำกันได้บ่อย ๆ เรียกว่า ถ้าใครคิดจะทำข้าวหลามก็ต้องคิดทำกันทั้งหมู่บ้าน ชักชวนกันมาลงหุ้นข้าวเหนียว หุ้นมะพร้าวเป็นที่เอิกเกริก หาทำเลเหมาะๆ ใต้ร่มไม้ชายคลองหรือข้างป่ายาง มีแคร่ไว้สักตัวสำหรับนั่งกรอกข้าวเหนียวและวางอุปกรณ์บรรดามี แล้วก็จะต้องมี “แม่งาน” หรือ “หัวเรือใหญ่”อยู่อย่างน้อยสัก 1-2 คน ซึ่งเป็นผู้เชี่ยวชาญคอยกำกับเรื่องการทำข้าวหลามให้เป็นไปตามขั้นตอน ไม่เช่นนั้นการทำข้าวหลามไม่มีทางได้เกิดแน่ เพราะมันมีขั้นตอนยุ่งยาก อีกทั้งวัสดุอุปกรณ์ก็ต้องเตรียมเสาะหาให้พรักพร้อม ตั้งแต่หาไม้ไผ่ที่เหมาะกับการทำข้าวหลาม ทางใต้ก็จะมีไผ่สีสุก หรือไม่ก็ไผ่บ้านหรือไผ่เลี้ยง ต้องไปตัดทางสาคูมาเพื่อจะเอามาทำจุกกระบอกเหนียวหลาม ต้องมีคนขูดมะพร้าว คั้นน้ำกะทิ คนกรอกข้าวเหนียวกรอกกะทิใส่กระบอกไม้ไผ่ คนก่อไฟย่างข้าวหลาม คนคอยพลิกกระบอกข้าวหลาม ฯลฯ เรียกว่า ถ้าวันไหนทำเหนียวหลามแปลว่าวันนี้ชาวบ้านละแวกนี้มีการชุมนุมใหญ่เป็นวันพิเศษ กิจกรรมหรือนัดหมายอื่นหยุดก่อน ค่อยทำต่อวันหลัง ข้าวหลามถือเป็นภูมิปัญญาไทย มีกันเกือบทุกภาค แต่ก็ไม่ได้ทำกันง่ายๆอย่างที่บอก เด็กรุ่นใหม่แทบไม่รู้ว่าข้าวหลามมีวิธีการทำอย่างไร วันนี้ กิจกรรมลดเวลาเรียนฯโรงเรียนบ้านควนหมอทองจึงบูรณาการการทำข้าวหลามเป็นกิจกรรมการเรียนรู้หลัก เนื่องจากเรามี “วิทยากร”ผู้เชี่ยวชาญอยู่ใกล้ ๆ แล้ว นั่นก็คือ “ลุงมล” นักการภารโรงผู้ใจดีของเด็ก ๆ แล้วก็เชิญป้า ๆ ในหมู่บ้านมาอีก 2-3 คนมาเป็นผู้ช่วยวิทยากร ขั้นแรกเข้าป่าหากระบอกไม้ไผ่กันก่อน ไม้ไผ่ที่หาได้สำหรับการทำข้าวหลามทางใต้ ก็คือ ไผ่สีสุก ไผ่เลี้ยงหรือไผ่บ้าน หาไผ่มาได้แล้วก็นำมาเลื่อยให้เป็นท่อนๆขนาดให้เท่าๆ กันประมาณสัก10-12 นิ้ว เตรียมทางสาคูและใบตองไว้สำหรับเป็นจุกปิดกระบอกข้าวหลาม ทางสาคูตัดท่อนความยาวสักนิ้วครึ่ง ล้างข้าวเหนียวหลายๆน้ำให้สะอาด แล้วแช่ไว้สัก 2-3 ชั่วโมง เตรียมหัวกะทิผสมน้ำตาลและเกลือ สัดส่วนระหว่างข้าวเหนียวกับหัวกะทิ 1: 2 กก. ส่วนน้ำตาลชิมดูอย่าให้หวานมาก (ข้าวหลามจะเน้นความมัน) หลังจากแช่ข้าวเหนียวและนำมาใส่ตะกร้าให้สะเด็ดน้ำแล้ว ก็นำมากรอกใส่กระบอกระหว่างกรอกก็ให้กระแทกกระบอกเบาๆเติมข้าวเหนียวไปเรื่อย ๆ จนเต็ม(แต่ให้เผื่อไว้ใส่จุกสาคูด้วย) กรอกข้าวเหนียวเต็มแล้วก็กรอกกะทิที่ผสมน้ำตาลกับเกลือไว้แล้วตามลงไป ก่อนสวมจุกสาคูให้รองด้วยใบตองก่อน ระหว่างนั้น คนก่อไฟเตรียมสถานที่ย่างข้าวหลามโดยหาเหล็กเส้นกลมๆมาพาดเข้าเป็นราวสำหรับวางกระบอกข้าวหลาม ก่อไฟใต้ราวเหล็กเกลี่ยก้อนถ่านให้เป็นแนวยาวตามราวเหล็กแล้ว จึงนำกระบอกข้าวหลามที่เตรียมไว้มาวางเรียงในลักษณะตั้งเอนขึ้นให้พิงกับแนวหลักที่ทำจากท่อนเหล็ก ควรพลิกข้าวหลามอย่างต่อเนื่อง เพื่อให้ข้าวหลามสุกอย่างทั่วถึง และไม่ให้ข้าวหลามไหม้บริเวณใดบริเวณหนึ่ง หากกะทิเดือดมาก ต้องคอยดึงจุกข้าวหลามออก แล้วเทกะทิใส่เข้าไปใหม่ ย่างไปเรื่อย ๆ สักประมาณ 1 ชั่วโมง ข้าวหลามก็จะสุก กิจกรรม “ลดเวลาเรียน เพิ่มเวลารู้” สืบสานภูมิปัญญาไทย ครั้งนี้เป็นไปอย่างสนุกสนานน่าตื่นเต้น นักเรียนทุกคนได้รู้ได้เห็นได้ลงมือทำได้ช่วยกันคนละไม้ละมือ ใช้เวลากว่าครึ่งค่อนวัน ก็ได้เหนียวหลามแสนอร่อยฝีมือตัวเองไปฝากพ่อแม่คนละกระบอกสองกระบอก...ที่แน่ๆ คือได้รอยยิ้มและเสียงหัวเราะและได้สืบสานภูมิปัญญาไทยอาหารพื้นบ้านทำยาก(มาก)อย่างข้าวหลามค่ะ รูปภาพโดยผู้เขียน