เมื่อจินตนาการถึงหาดทราย แน่นอนว่าต้องเป็นหาดทรายสีขาวละเอียด หรือสีน้ำตาลอ่อนๆ ซึ่งทรายจะเป็นสีอะไรก็ขึ้นกับปัจจัยทางธรณีและสิ่งแวดล้อมบริเวณโดยรอบ อย่างไรก็ตาม เมื่อกล่าวถึง หาดทรายดำ จึงดูเป็นของแปลก ซึ่งจังหวัดตราดโปรโมทไว้ว่า “หาดทรายดำ ๑ เดียวในสยาม” สถานที่แห่งนี้อยู่ในเขต ตำบลแหลมงอบ อำเภอแหลมงอบ จังหวัดตราด บริเวณพื้นที่หาดทรายดำ มีศูนย์การท่องเที่ยวเชิงธรรมชาติหาดทรายดำและป่าชายเลน และศูนย์ส่งเสริมการเรียนรู้และพัฒนาทรัพยากรป่าชายเลนที่๑ (ตราด) ของกรมทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่ง ให้บริการองค์ความรู้ต่างๆ ของพื้นที่ป่าชายเลยและหาดทรายดำ เป็นศูนย์เรียนรู้ต้นแบบในการบริหารจัดการป่าชายเลนโดยการมีส่วนร่วมของภาคประชาชน เครือข่ายท่องเที่ยวชุมชน โดยเกิดจากความเข้มแข็งของชุมชนร่วมกับภาครัฐ และภาคเอกชน ตลอดจนภูมิปัญญาท้องถิ่นป่าชายเลนมาใช้ประโยชน์และเพิ่มมูลค่า สร้างรายได้สู่โรงเรียนและชุมชนหาดทรายดำตราด อยู่ในเขตป่าสงวนแห่งชาติป่าแหลมมะขาม ทรายดำที่พบ อยู่บนชายหาดหน้าป่าชายเลน เป็นระยะประมาณ 1 กิโลเมตร ถ้าไปช่วงเวลาน้ำขึ้นจะเห็นได้เล็กน้อยตรงขอบป่า ข้อมูลในพื้นที่เขียนไว้ว่าเป็นหาดทรายดำ 1 ใน 5 ของโลกแต่อย่างไรก็ตามจากรายงานของกรมทรัพยากรธรณี (2553) บอกไว้ว่าหาดทรายดำที่แหลมงอบ เป็นการสะสมตัวของเม็ดทรายซิลิก้าที่พื้นผิวตะกอนทรายถูกเคลือบพอกด้วยแร่เกอ์ไธต์ เกิดจากการผุพังทางเคมีของ หินเชิร์ตที่เข้าใจว่าเป็นหินต้นกำเนิดของหาดทรายดำ ซึ่งมีกระบวนการเกิดที่แตกต่างจากการระเบิดของลาวาร้อนที่สัมผัสกับน้ำทะเล แบบนี้จะเรียกว่าหนึ่งเดียวในโลกก็คงจะได้ นอกจากนี้ ชุมชนในพื้นที่เชื่อว่าหาดทรายดำที่นี่ช่วยรักษาโรคอัมพฤกษ์ได้จึงมีกิจกรรมแช่ตัวและสปาเท้าในทรายดำทางเข้าถึงหาดทรายดำจะเดินผ่านทางเดินป่าชายเลนยาวประมาณ 1500 เมตร ซึ่งสามารถเรียนรู้ระบบนิเวศป่าชายเลน และสัตว์ในป่าชายเลน โดยเฉพาะ หอยขี้ค้อน หรือหอยขี้กา Telescope creeper เป็นหอยที่สามารถพบได้ตามหาดเลนปนทราย และมักชอบกินสาหร่ายเล็กๆ และซากเน่าเปื่อย ขนาดที่พบอาจใหญ่ได้ถึง 14 เซนติเมตร เจ้าหอยขี้ค้อนที่หาดทรายทำจังหวัดตราดนี้ ถือว่าใหญ่จริงและเยอะจริงๆ ผู้เขียนได้มีโอกาสนั่งมองหอยขี้ค้อน 3 ตัวกำลังรุมกินใบไม้ ถ้ามีเวลาเหลือเฟือน่านั่งดูว่ามันจะใช้เวลากินสักกี่นาที หอยขี้ค้อนเป็นสัตว์ชนิดเด่นในป่าชายเลนบริเวณหาดทรายดำ ชาวบ้านยังนิยมเก็บมาบริโภคอีกด้วยศูนย์การเรียนรู้หาดทรายดำแห่งนี้มีความน่าสนใจแต่ยังไม่พร้อมรับชาวต่างชาติ เว้นแต่คณะชาวต่างชาติที่มาจะมีล่ามมาด้วย เพราะสื่อความหมายต่างๆ ส่วนใหญ่เป็นภาษาไทย สิ่งที่จะได้เรียนรู้จากหาดทรายดำ ประเด็นหลักๆ คือระบบนิเวศป่าชายเลน ธรณีวิทยา และภูมิปัญญาท้องถิ่น รวมถึงมีโอกาสได้ทดลองการแช่ตัว หรือสปาทรายดำ แม้ว่าทางการแพทย์จะยังไม่ได้มีการรับรองถึงผลการรักษาโรคที่ชัดเจน แต่ก็ไม่มีอันตรายอะไรจึงไม่เสียหายที่จะทดลอง Photos by: ©Sonia Aquamarine