ไปเที่ยวเมืองโบราณกันไหม เมืองที่หอมกลิ่นอายแห่งอดีตกาล และมีของสวยของงามให้ชม เชลียง ศรีลัชนาลัย สวรรคโลก คือเมืองเดียวกันที่เรียกต่างกันไปตามยุค ปัจจุบันเมืองโบราณศรีสัชนาลัยตั้งอยู่ที่อำเภอศรีสัชนาลัย จังหวัดสุโขทัย ในอดีตมีสถานะเป็นเมืองลูกหลวงหรือเมืองบริวารของสุโขทัย จึงมีวัฒนธรรมเดียวกันทั้งความเชื่อและศิลปะในพุทธศาสนา เสน่ห์ของเมืองริมฝั่งแม่น้ำยมแห่งนี้คือโบราณสถานที่ซ่อนอยู่ในชุมชนเล็ก ๆ เงียบ ๆ ร่มรื่น น่าเดินเที่ยวอย่างยิ่ง โบราณสถานในศรีสัชนาลัยนั้นมีมากแห่งทั้งในและนอกกำแพงเมือง แต่ที่ควรไปชมแห่งหนึ่งก็คือวัดพระศรีรัตนมหาธาตุเชลียง ตั้งอยู่ริมแม่น้ำยมที่ไหลโค้งอ้อมมา สันนิษฐานกันว่าวัดนี้น่าจะสร้างขึ้นครั้งแรกในสมัยพ่อขุนศรีนาวนำถุมซึ่งเป็นเจ้าเมืองสุโขทัยในสมัยก่อนการสถาปนาเป็นราชธานี เดิมนั้นคงสร้างเป็นปราสาทแบบเขมร เนื่องจากวัฒนธรรมเขมรได้เคยแผ่เข้ามาในดินแดนนี้ ต่อมาได้แปลงเป็นเจดีย์ทรงปรางค์ในสมัยสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถแห่งกรุงศรีอยุธยาคราวขึ้นไปชิงเมืองศรีสัชนาลัยกับพระเจ้าติโลกราชแห่งเชียงใหม่ และได้รับการบูรณะหลายครั้งจนมีสภาพดังปัจจุบัน กำแพงแก้วและซุ้มประตูที่ล้อมรอบวัดแห่งนี้นั้นดูเตี้ย นั่นเพราะเป็นสิ่งก่อสร้างขึ้นเป็นอย่างแรก ๆ ของวัดนี้เมื่อหลายร้อยปีที่แล้ว และเมื่อชั้นดินในสมัยปัจจุบันพูนขึ้น กำแพงแก้วจึงเหมือนจมดินหรือเตี้ยลง ที่ซุ้มประตูมีประติมากรรมแบบพิเศษ เรียกกันว่า “ปราสาทเฟื้อง” เป็นปูนปั้นรูปใบหน้าบุคคล อาจหมายถึงพระโพธิสัตว์อวโลกิเตศวรในศาสนาพุทธแบบมหายานในวัฒนธรรมเขมรก่อนการแปลงเป็นพุทธเถรวาทก็เป็นได้ ถัดลงมาเป็นกรอบซุ้มมีพระพุทธรูป ด้านล่างสุดเป็นรูปนางอัปสรร่ายรำ ความงามอันเป็นที่สุดของวัดโบราณแห่งนี้ที่ชวนให้ใครต่อใครต้องมาชม คือพระพุทธรูปลีลาหรือปางพระพุทธองค์เสด็จลงจากดาวดึงส์ที่ประดิษฐานอยู่ที่ด้านซ้ายในพระวิหารก่อนทางขึ้นไปที่พระปรางค์ องค์พระปั้นปูนแบบนูนสูง สันนิษฐานว่าสร้างขึ้นราวพุทธศตวรรษที่ 19 มีความงามตามแบบสุโขทัยคือพระโอษฐ์ยิ้มน้อย ๆ พระวรกายกลมกลึงดูสบายตา ที่พิเศษคือชายสังฆาฏิเป็นริ้วดูแปลกจากพระพุทธรูปสุโขทัยทั่วไปที่เป็นเขี้ยวตะขาบ ลักษณะที่เป็นริ้วนี้ไปคล้ายกับพระพุทธรูปที่วัดกอก จังหวัดน่าน ซึ่งในยุคโบราณนั้น น่านคือเมืองบริวารของสุโขทัยจึงอาจส่งอิทธิพลทางศิลปะต่อกันได้ แม้พระพุทธรูปลีลาองค์นี้จะแสดงอาการเคลื่อนไหวคือเดิน แต่กลับดูสงบงามมีเมตตาควรแก่การสักการะ ถือกันว่าองค์นี้เป็นพระพุทธรูปลีลาที่งามที่สุดในประเทศไทยเลยทีเดียว แม้พระพุทธรูปองค์นี้จะผ่านการบูรณะมาหลายครั้ง แต่โชคดีที่รักษาต้นแบบไว้อย่างดีโดยไม่ได้แต่งเติมปรับเปลี่ยนใด ๆ เพียงแต่รักษาโครงสร้างไว้ให้แข็งแรง ความงามชั้นเลิศนี้จึงยังทรงพลังข้ามกาลเวลานับหลายร้อยปีให้คนรุ่นหลังได้ชื่นชมจนทุกวันนี้ . (เรื่องและรูปทุกรูปโดย วารุ วิชญรัฐ)