ข้าวของประเทศไทย โดยเฉพาะข้าวหอมมะลิได้รับการยกย่องว่าไม่เป็นรองใคร มีกลิ่นหอมยามหุง กินอร่อยนุ่ม วันนี้จะพามาทำความรู้จัก "ข้าว" ที่ขึ้นทะเบียนสิ่งบ่งชี้ทางภูมิศาสตร์(GI) เครื่องหมายที่ใช้กับสินค้าที่มีแหล่งผลิตเฉพาะเจาะจงซึ่งคุณภาพหรือชื่อเสียงของสินค้านั้นๆ เป็นผลมาจากการผลิตในพื้นที่ดังกล่าว มาดูกันแยกตามภาค ภาคเหนือ ข้าวเหนียวเขี้ยวงูเชียงราย จังหวัดเชียงราย ข้าวไร่ลืมผัวเพชรบูรณ์ จังหวัดเพชรบูรณ์ ข้าวหอมมะลิพะเยา จังหวัดพะเยา ภาคกลาง ข้าวเจ๊กเชยเสาไห้ จังหวัดสระบุรี ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ข้าวหอมมะลิทุ่งสัมฤทธิ์ จังหวัดนครราชสีมา ข้าวเหนียวเขาวงกาฬสินธุ์ จังหวัดกาฬสินธุ์ ข้าวหอมมะลิสุรินทร์ จังหวัดสุรินทร์ ข้าวหอมมะลิอุบลราชธานี จังหวัดอุบลราชธานี ข้าวหอมมะลิทุ่งกุลาร้องไห้ ครอบคลุมพื้นที่ 5 จังหวัด ร้อยเอ็ด ยโสธร สุรินทร์ มหาสารคาม ศรีสะเกษ ภาคใต้ ข้าวเหลืองปะทิวชุมพร จังหวัดชุมพร ข้าวสังข์หยดเมืองพัทลุง จังหวัดพัทลุง ข้าวไร่ดอกข่าพังงา จังหวัดพังงานับรวมกันได้ 12 สายพันธุ์ ข้าวเหนียวเขี้ยวงูเชียงราย ข้าวเหนียวพันธุ์เขี้ยวงู 8974 เป็นพันธุ์พื้นเมืองไวต่อช่วงแสง ปลูกได้ในฤดูนาปี เมล็ดเล็ก เรียวยาว สีขาวขุ่น นึ่งสุกนุ่มเหนียวติดกันแต่ไม่เละ มีความเลื่อมมันค่อนข้างมาก ข้าวคืนตัวเร็วและไม่แข็ง ข้าวไร่ลืมผัวเพชรบูรณ์ ขึ้นทะเบียนเมื่อวันที่ 26 เมษายน 2556 ข้าวไร่ลืมผัวที่ใช้พันธุ์ข้าวเหนียวดำพันธุ์ลืมผัว ปลูกเป็นข้าวไร่ ไวต่อช่วงแสง เมล็ดมีสีม่วงดำ ปลูกในพื้นที่สูงระดับความสูง 400-800 เมตร จากระดับน้ำทะเล ของจังหวัดเพชรบูรณ์ เมื่อหุงสุกจะมีรสชาติอร่อย ขณะเคี้ยวจะรู้สึกหนุบๆ กรอบนอก นุ่มใน มีกลิ่นหอม ข้าวหอมมะลิพะเยา ข้าวหอมมะลิพันธุ์ขาวดอกมะลิ 105 และ กข 15 เมล็ดข้าวสารมีรูปร่างเรียว ยาว เมล็ดใส ท้องไข่น้อย เมื่อหุงแล้วนุ่ม มีกลิ่นหอมคล้ายใบเตย แม้ทิ้งไว้นานก็ยังคงสภาพกลิ่นหอม ปลูกในพื้นที่ลุ่ม 9 อำเภอของจังหวัดพะเยาข้าวเจ๊กเชยเสาไห้ ข้าวเจ้าพันธุ์เจ๊กเชย เป็นข้าวพันธุ์พื้นเมืองไวต่อช่วงแสง ปลูกในช่วงฤดูนาปี เป็นข้าวพื้นแข็ง เมื่อหุงสุกข้าวจะร่วนเป็นตัว ไม่เกาะกันเป็นก้อน ข้าวหุงขึ้นหม้อ ข้าวสุกจะนุ่มไม่แฉะ ไม่แข็งกระด้าง ปลูกอยู่ในพื้นที่อำเภอเสาไห้ เมือง หนองแซง วิหารแดง หนองแค หนองโดน ดอนพุด จังหวัดสระบุรีข้าวหอมมะลิทุ่งสัมฤทธิ์ ขึ้นทะเบียนเมื่อวันที่ 21 ธันวาคม 2559 เป็นข้าวหอมมะลิพันธุ์ขาวดอกมะลิ 105 ปลูกในฤดูนาปี บนพื้นที่ทุ่งสัมฤทธิ์ที่มีชั้นหินเกลือรองรับอยู่ด้านล่างของพื้นที่ ครอบคลุมพื้นที่ 14 อำเภอของจังหวัดนครราชสีมา ข้าวมีเมล็ดเรียวยาว เมื่อหุงแล้วจะมีกลิ่นหอมข้าวเหนียวเขาวงกาฬสินธุ์ข้าวหอมมะลิสุรินทร์ ขึ้นทะเบียนเมื่อวันที่ 31 มกราคม 2548 คือ ข้าวพันธุ์ขาวดอกมะลิ 105 และพันธุ์ กข 15 ที่ผลิตในจังหวัดสุรินทร์ ในฤดูนาปี ไวต่อช่วงแสง มีกลิ่นหอมตามธรรมชาติ เมล็ดข้าวขาว เรียวยาว ขาวใส เป็นเงา เลื่อมมัน มีท้องไข่เล็กน้อย เมื่อหุงสุกมีลักษณะอ่อนนุ่ม กินอร่อยข้าวหอมมะลิอุบลราชธานี ขึ้นทะเบียนเมื่อวันที่ 26 พฤษภาคม 2559 คือ ข้าวหอมมะลิพันธุ์ขาวดอกมะลิ 105 และพันธุ์ กข 15 ซึ่งปลูกในเขตพื้นที่จังหวัดอุบลราชธานี ในฤดูนาปี เมื่อหุงสุกจะมีกลิ่นหอม มีความเหนียวนุ่ม มียางข้าวเหนียวปนเล็กน้อย เมล็ดข้าวขาว เรียวยาว ขาวใส เป็นเงา มันวาว มีท้องไข่น้อยกว่าร้อยละ 6ข้าวหอมมะลิทุ่งกุลาร้องไห้ ขึ้นทะเบียนเมื่อวันที่ 28 เมษายน 2549 คือ พันธุ์ข้าวหอมที่ไวต่อช่วงแสง พันธุ์ขาวดอกมะลิ 105 และพันธุ์ กข 15 ซึ่งปลูกในพื้นที่ทุ่งกุลาร้องไห้ ในเขตจังหวัดร้อยเอ็ด สุรินทร์ ศรีสะเกษ มหาสารคาม และยโสธร ในฤดูนาปี เมล็ดข้าวยาวเรียว ไม่มีหางข้าวเมล็ดข้าวที่ผ่านการสีแล้วจะมีความเลื่อมมัน จมูกข้าวเล็ก หุงแล้วนุ่มมีกลิ่นหอมข้าวเหลืองปะทิวชุมพร ขึ้นทะเบียนเมื่อวันที่ 26 กันยายน 2550 คือ ข้าวเจ้าพันธุ์เหลืองปะทิว 123 เป็นข้าวเจ้าพันธุ์พื้นเมือง พันธุ์หนัก ไวต่อช่วงแสง ปลูกได้เฉพาะฤดูนาปี ตามระบบการผลิตข้าวอินทรีย์ ในเขตพื้นที่จังหวัดชุมพร เป็นข้าวพื้นแข็ง เมื่อหุงสุกจะร่วนเป็นตัว ไม่เกาะกันเป็นก้อน และหุงขึ้นหม้อ เมื่อแปรรูปเป็นผลิตภัณฑ์เส้น จะได้เส้นที่เหนียว ไม่ยุ่ยหรือขาดง่ายข้าวสังข์หยดเมืองพัทลุง ขึ้นทะเบียนเมื่อวันที่ 14 มีนาคม 2549 คือ ข้าวเจ้าพันธุ์สังข์หยด เป็นข้าวเจ้าพันธุ์พื้นเมืองพันธุ์เบา ข้าวนาสวน ไวต่อช่วงแสง ปลูกฤดูนาปีในพื้นที่จังหวัดพัทลุง ข้าวไร่ดอกข่าพังงา ขึ้นทะเบียนเมื่อวันที่ 12 กันยายน 2557 คือ ข้าวไร่พันธุ์พื้นเมือง พันธุ์ดอกข่า 50 ที่มีสีน้ำตาลแดงอมม่วง สีแดง หรือสีแดงแกมขาว ไวต่อช่วงแสง เมล็ดเรียวยาว เมื่อหุงสุกจะมีกลิ่นหอมคล้ายใบเตย หุงขึ้นหม้อ ไม่แข็ง รสชาติอร่อย ปลูกในเขตพื้นที่อำเภอตะกั่วทุ่ง ท้ายเหมือง เมืองพังงา ของจังหวัดพังงา สิ่งที่มีคล้ายกันในข้าวแต่ละสายพันธุ์ที่ขึ้นทะเบียนสิ่งบ่งชี้ทางภูมิศาสตร์ คือ ความหอมตามธรรมชาติ