A Little Artist AIDA’s Art Kids ศิลปะเด็ก Ep.2 ศิลปะกับการรู้จักตนเอง เสริมสร้าง Self Esteemมี๊รักไอด้ามั้ยไอด้าลูกสาววัย 4 ขวบ ถามแม่ในขณะที่กำลังรับประทานอาหารเช้า คำถามนี้แม่ได้ยินบ่อยและตอบเหมือนเดิมทุกครั้ง “รักค่ะ” แม่ตอบ “เพราะอะไรคะ” ไอด้าถามต่อ“เพราะไอด้าเป็นไอด้า”“ถ้าไอด้าไม่เป็นไอด้าล่ะ มี๊จะรักมั้ย” เด็กช่างสงสัย“ถ้าไอด้าไม่เป็นไอด้า แล้วไอด้าจะเป็นอะไร” แม่ตอบคำถามด้วยคำถาม “เป็นแมวค่ะ” เด็กตอบ “เพราะอะไรไอด้าถึงอยากเป็นแมวล่ะคะ” “แมวมันน่ารัก” ไอด้าเป็นอะไรก็ได้ เพราะยังไงไอด้าก็เป็นไอด้า มี๊ก็รักไอด้าค่ะแม่บอกบทสรุปของคำตอบ ดูเหมือนเด็กยังไม่ค่อยเข้าใจว่า “ไอด้าที่เป็นไอด้าที่แม่รัก” เป็นยังไง เด็กกำลังหาเหตุผลหรือเงื่อนไขบางอย่าง ที่จะทำให้แม่รัก แต่แม่พยายามจะบอกว่า ความรักของแม่ไม่มีเงื่อนไข เพราะลูกไม่ต้องพยายามทำอะไรเพื่อให้แม่รัก แค่ลูกเป็นตัวของตัวเอง เท่านั้นเอง จากบทสนทนาข้างต้น ผู้เขียนจึงคิดค้นกิจกรรมที่ทำให้ลูกสาวรู้จักตัวเองมากขึ้น ผ่านการทำงานศิลปะ เด็ก ๆ สามารถเรียนรู้จักตนเอง จะช่วยให้เด็กสามารถเรียนรู้และเข้าใจตนเอง และช่วยให้จัดการกับอารมณ์ความรู้สึกของตนเองได้ดียิ่งขึ้น มีความมั่นใจในตนเอง เสริมสร้าง Self Esteem และพร้อมที่จะเรียนรู้สิ่งใหม่ ที่ท้าทาย ช่วยให้พ่อแม่ ได้ส่งเสริมจุดแข็งและสิ่งที่ลูกถนัดได้ตรงตามความต้องการของลูกมากขึ้น จากทฤษฎีหน้าต่าง 4 บาน ของโจฮารีได้แบ่งพฤติกรรมของคนที่มีปฏิสัมพันธ์ต่อผู้อื่น 4 แบบคือ ตัวตนที่เรารู้ และคนอื่นรู้ (Open Self) ตัวตนที่เราไม่รู้ แต่คนอื่นรู้ (Blind Self)ตัวตนที่ตนเองรู้ แต่คนอื่นไม่รู้ (Hidden Self)ตัวตนที่ตนเองไม่รู้ และคนอื่นไม่รู้ (Unknow Self )ดิฉันจึงได้ประยุกต์ทฤษฎี มาใช้โดยสร้างเงื่อนไขการเรียนรู้แบบ Active Learning ดังนั้น จึงจัดกิจกรรม ศิลปะที่ทำให้เด็กได้เรียนรู้จักตนเอง รู้จักหน้าต่าง 4 บานของตนเองผ่านกิจกรรม ศิลปะนี้ กิจกรรมที่ 1 ตัวตนที่เรารู้ และคนอื่นรู้ (Open Self) วัตถุประสงค์ เพื่อเรียนรู้และรู้จักสิ่งที่ตนเองในแบบที่ตัวเองมองเห็นและคิดว่าตนเองเป็น อุปกรณ์ กระดาษ A4 จำนวน 1 แผ่นปากกาหรือดินสอกระจกวิธีการ ให้เด็กส่องกระจกและวาดภาพตนเอง ลงบนกระดาษ จากนั้นระบายสีตามชอบร่วมอภิปรายการเรียนรู้ โดยใช้คำถามปลายเปิด ขอแชร์ประสบการณ์การเรียนรู้“ไอด้าในรูปนี้เป็นอย่างไรคะ “ แม่ถาม “ยิ้ม มีความสุข” ไอด้าตอบ“มีความสุขกับการได้ทำอะไรคะ” “เรียน เล่น กิน ไปเที่ยว” (ถามต่อไป เรื่อย ๆ )กิจกรรมที่ 2 ตัวตนที่เราไม่รู้ แต่คนอื่นรู้ (Blind Self)วัตถุประสงค์เพื่อเรียนรู้สิ่งที่คนอื่นคิดว่าตนเองเป็น และเข้าใจมุมมองของคนอื่นที่ มีต่อตัวเอง บางครั้งอาจจะดีกว่า หรือแย่กว่าสิ่งที่ตัวเองเป็น อุปกรณ์กระดาษ A4 จำนวน 1 แผ่นปากกาหรือดินสอวิธีการ เด็กนั่งเป็นแบบให้แม่วาดภาพตนเองร่วมอภิปรายการเรียนรู้ร่วมกัน โดยใช้คำถามปลายเปิด ขอแชร์ประสบการณ์การเรียนรู้“ภาพนี้เป็นยังไง” แม่ถาม“หนูว่าไม่เหมือนหนูนะ”“ไม่เหมือนตรงไหน”ตรงนี้ ตรงนี้ และตรงนี้ บลา บลา บลา ทำให้แม่ได้เห็นมุมมองความคิดของลูกที่มีต่อตนเอง และทำให้ลูกเข้าใจมุมมองของแม่ที่มีต่อลูกกิจกรรมที่ 3 ตัวตนที่ตนเองรู้ แต่คนอื่นไม่รู้ (Hidden Self )วัตถุประสงค์เพื่อเรียนรู้สิ่งที่ตนเองเป็นแต่คนอื่นไม่รู้ เพื่อเรียนรู้และเข้าใจสิ่งที่ตนเองอยากเป็น เติมเต็มส่วนที่ขาดหาย อุปกรณ์ภาพถ่าย ขนาด A4 จำนวน 1 แผ่น กระดาษ A4 จำนวน 1 แผ่น (พับครึ่ง)ปากกาหรือดินสอวิธีการ วาดภาพตัวเองครึ่งหน้า (Half self protrait)ร่วมอภิปรายการเรียนรู้ร่วมกัน โดยใช้คำถามปลายเปิด ขอแชร์ประสบการณ์การเรียนรู้เด็กสนุกกับการวาดภาพ และการได้เห็นตนเองในมุมมองที่แตกต่างออกไป ได้ทำความรู้จักตนเองในมุมมองใหม่เปรียบเทียบภาพถ่าย(ภาพเหมือน) และภาพวาด (ภาพเสมือน) ของตนเอง ลายเส้น น้ำหนัก ไอด้าบอกว่า ภาพถ่ายหน้ายิ้ม ส่วนภาพวาดหน้าบึ้ง "เพราะอะไรภาพนี้จึงหน้าบึ้งคะ" แม่ถาม "เพราะว่าหนูวาดผิดค่ะ" ไอด้าทำหน้าจริงจัง และเหมือนโกรธตัวเองที่ยังบังคับมือให้เป็นดั่งใจคิดไม่ได้ "ไม่เป็นไรค่ะ วาดผิดก็วาดใหม่ได้" แม่บอก เด็กจึงวาดรอยยิ้มที่ภาพวาด พร้อมกับมีรอยยิ้มที่ใบหน้าจริงของตนเอง ปรากฎให้เห็น(เคล็บลับสำคัญ)ตั้งคำถามปลายเปิด ให้เด็กได้แสดงความคิดเห็นที่มีต่อภาพวาดของตนเอง เช่นหนูคิดว่าภาพที่หนูวาดเป็นอย่างไรภาพวาดนี้กำลังรู้สึกอย่างไรภาพวาดนี้อยากพูดหรืออยากบอกอะไรหนูรู้สึกอย่างไรเมื่อได้วาดภาพของตนเองเป็นการสำรวจความคิดเห็น ความรู้สึก และเรียนรู้จักตัวตนของตนเอง ในรูปแบบหนึ่ง ซึ่งมีส่วนสำคัญ ในการพัฒนาการคิด วิเคราะห์และเข้าใจตนเองต่อไป บางครั้งในชีวิตคนเรา ก็ต้องการเรียนรู้วิธีการ เติมเต็มตัวตนอีกครึ่งหนึ่งที่หายไป เพื่อให้เป็นคนในแบบที่ตัวเองอยากจะเป็น กิจกรรมที่ 4 ตัวตนที่ตนเองไม่รู้ และคนอื่นไม่รู้ (Unknow Self ) วัตถุประสงค์1. เพื่อให้เด็กสามารถรู้จักตนเองในมุมมองนี้ได้จาก การทำกิจกรรมที่ไม่เคยทำอุปกรณ์กระดาษ A4 จำนวน 1 แผ่น ปากกาหรือดินสอผ้าปิดตาวิธีการ การวาดภาพตัวเองลงกระดาษโดยการปิดตา วาดตามจินตนาการ ร่วมอภิปรายการเรียนรู้ร่วมกัน โดยใช้คำถามปลายเปิด ขอแชร์ประสบการณ์การเรียนรู้ ตอนแรก ๆ ไอด้าก็ไม่ยอมปิดตาวาดภาพหรอก เด็กมักตรงไปตรงมาเสมอ ไอด้าบอกว่า ใครจะไปวาดได้ มันยากนะไม่มีใครปิดตาวาดภาพกันหรอก จึงได้เรียนรู้ว่า การที่เราไม่รู้จักตนเอง ก็เหมือนการปิดตาวาดภาพ แต่ถ้าเราไม่ลองเราก็ไม่เห็นตัวเองในมุมที่ต่างออกไป ไอด้าลองเปิดใจ และปิดตาวาดภาพ และพอได้เห็นผลงานของตัวเอง ถึงกับบอกว่า แปลกดีนี่ตัวหนูเหรอ (ฮา ฮา ฮา) หัวเราะอย่างมีความสุขกิจกรรมเหล่านี้ เป็นการทำให้เด็กได้เรียนรู้และรู้จักตนเอง ผ่านกิจกรรมและการสนทนาถอดบทเรียน ซึ่งเป็นการเรียนรู้เบื้องต้น ณ เวลาหนึ่งเท่านั้น เมื่อเติบโตหรือเวลาเปลี่ยนไป ความคิดเปลี่ยนแปลง ก็สามารถเปลี่ยนแปลงตัวตนได้ อย่ายึดติดคำตอบของเด็กจนเกินไป ณ ช่วงเวลานี้ แต่ควรให้ความสนใจความรู้สึก และสามารถส่งเสริม สิ่งที่เด็กชื่นชอบ หรืออยากเป็น ให้ทำได้ดียิ่งขึ้น ไม่สำคัญว่า เด็กเห็นว่าตนเองเป็นอย่างไร แต่สิ่งสำคัญคือ เด็กรู้สึกอย่างไรกับสิ่งที่ตนเองเป็น เช่น เด็กอาจวาดภาพตนเองฟันหลอ โดยทั่วไปอาจมองว่าขี้เหร่ แม่ถามว่า หนูรู้สึกอย่างไรที่ฟันหลอ เด็กอาจตอบว่าไม่ได้รู้สึกอะไร หรือรู้สึกโกรธที่เพื่อนชอบล้อว่าฟันหลอ หรือรู้สึกตลกตัวเองที่ฟันหลอ หรือรู้สึกแปลกใจ รู้สึกมั่นใจ เกิดความรู้สึก ความคิดมากมาย ในภาพวาด 1 ภาพ ผู้ใหญ่ควรให้ความสนใจกับสิ่งที่เด็กสื่อสารเด็กบอกว่าตัวเองผิวดำ ถามเด็กว่า รู้สึกอย่างไรที่ผิดดำ บางคนอาจตอบว่า ไม่ชอบที่ถูกเพื่อน ๆ ล้อว่าผิวดำ หรือ หนูคิดว่าผิวดำไม่สวย หรือหนูคิดว่าไม่ชอบที่ผิวดำ หรือหนูคิดว่าปกติดี สีผิวคนเราก็แตกต่างกันเป็นเรื่องปกติ หรือ คิดว่าสวยดีที่มีผิวแบบนี้ หากเด็กรู้สึกไม่ดีกับตนเอง ผู้ปกครองสามารถช่วยเด็กให้เปลี่ยนความคิดที่ถูกต้องและรู้สึกรักและเคารพตนเองได้ ไม่ว่าภายนอกจะเป็นอย่างไรก็ตาม กิจกรรมเหล่านี้ผู้เขียนคิดค้นขึ้นเองโดยนำทฤษฎีมาประยุกต์ใช้ ไม่ได้ผ่านงานวิจัยใด ๆ ทั้งสิ้น เพียงมาแชร์ประสบการณ์ตรงสิ่งที่ลูกสาวได้เรียนรู้และสนุกสนานจากการทำกิจกรรมนี้ คุณพ่อ คุณแม่ สามารถนำไปเล่นกับลูกได้ ไม่สงวนลิขสิทธิ์ค่ะ เคล็ดลับ : เพื่อเข้าใจเด็ก เฝ้ามองภาษากาย ใส่ใจภาษาพูด และตั้งคำถามปลายเปิดให้เด็กได้แสดงความคิดเห็นเครดิตภาพทั้งหมดโดย : goodeewa (ผู้เขียน)